Wijze woorden van wispelturige weergoden

‘Op een donzige wolk in de stratosfeer, ver buiten het gezichtsveld van die armzalige, kortzichtige soort, de mens, zetelen wij weergoden. Meestal zijn wij jullie mensen goedgezind. Wij beregenen de gewassen met mildheid, schudden in de herfst rijpe appels en dode takken van de bomen, en maken korte metten met schimmels en insecten. Tot onze spijt verschansen jullie je nu in steden, waar jullie de lucht niet meer zien en de stormen over de velden niet meer voelen. Daardoor zijn jullie het verschil tussen weer en klimaat vergeten, ervaren jullie geen seizoenen meer en denken jullie dat jullie beide eenvoudig kunnen beïnvloeden, alsof het om het investeringsklimaat gaat. Jullie verslaving aan de dagelijkse weersverwachting verklaart waarom ieder feitje over het weer tot een extreme gebeurtenis voor het klimaat wordt gebombardeerd. Dat verwijtende toontje waarmee die ketterse weermannen en -vrouwen beweren dat „het zonnetje vandaag niet meewerkt”– wat een hoogmoed gaat daarachter schuil! Het werd tijd voor een lesje, dachten wij, een herinnering aan de verhoudingen.

Zelden hebben wij dus met meer boosaardig genoegen de mensheid geplaagd dan nu, aan het begin van de 21ste eeuw. Natuurlijk, voor een flinke droogte draaien wij onze hand niet om, als wij ons af en toe laten gaan in de Sahel. En een koude eeuw, zoals de 17de in de christelijke jaartelling, levert ons ook veel genoegen op (wij houden van schilderkunst, van winterse tafereeltjes en stormige zeegezichten). Dus, halverwege december 2009, precies tijdens de langverwachte klimaatconferentie in Kopenhagen, hebben wij, althans in Europa en delen van Noord-Amerika, een winter doen losbarsten die qua lengte en intensiteit al lange tijd niet meer voorgekomen is. Dankzij overvloedige sneeuwval, aanhoudend ijzige temperaturen en absurd veel regen rondom de Middellandse Zee spot ons weer met alle wetenschappelijke en politieke uitspraken van de mensheid. Ja, vervelend, zelfs de president van de VS kon ons niet vermurwen (laat staan de Denen).

Het wordt tijd dat jullie mensen weer beseffen dat het klimaat niet een vast gegeven is, maar gedurende de hele tijd dat de planeet bestaat verandert, of jullie er nu zijn of niet. Helaas is er een nieuwe situatie ontstaan nu jullie je zo succesvol hebben voortgeplant en daardoor de natuurlijke kringlopen van de planeet beïnvloeden. Hoe dat verder moet met die negen miljard die binnenkort op die planeet van jullie staan te trappelen, tja, dat is de vraag. Daarom, juist op het moment dat jullie mensen met de grootste moeite proberen om gezamenlijke maatregelen te treffen, vinden wij het nodig even aan jullie zekerheden te morrelen. Hoezo sneeuw tijdens de Olympische Winterspelen? Hubris, mensenkinderen, dachten jullie te begrijpen hoe de natuur werkt? Dat jullie elementaire deeltjes, genen en geldstromen in wetten en modellen hebben gevangen, zegt ons weergoden helemaal niets.

Wij zijn niet dol op wetenschap, want die ondermijnt toch op den duur onze positie, al is onwetendheid ook niet ons ding. Dat deze planeet nu in de handen is van ambitieuze bijgelovigen, doet ons het ergste vrezen. Met een vleugje wetenschap houden we dit soort types op het rechte spoor. Wij vragen ons alleen af waar het ouderwetse handwerk van de wetenschap gebleven is: theorieën formuleren, hypothesen toetsen, meten in het veld en nieuwe hypothesen opstellen. Jullie spelen alleen verliefd met een paar parameters achter de computer. En als een paar hulporganisaties mopperen dat de rivieren droogvallen en de mensen wegtrekken, zien jullie daarin onmiddellijk dramatische bewijzen. Hebben jullie nooit de Bijbel of het Gilgamesj-epos gelezen? Nee, niet iedere smeltende gletsjer of dode koe is het gevolg van klimaatverandering.

We willen wel toegeven dat die reizende klimaatkermisklanten van het IPCC soms verstandige dingen schrijven, over wat er met broeikasgassen gebeurt in de oceanen of over de CO2-concentratie in de luchtbelletjes van oude ijskernen. Over de basisprocessen in wat ze werkgroep 1 van het IPCC noemen, lezen zelfs wij met rode oortjes. Incompleet is het allemaal wel, want ze houden niet eens rekening met de verschillen in de bacteriënstammen die lachgas of methaan uitstoten, bijvoorbeeld, en gaan daarmee de mist in (ha!). Maar het is een begin. In de rest van het IPCC zien we weinig. Effecten en maatregelen, hoe kun je die modelleren en documenteren? Daarbij wordt vooral gedroomd en gespeculeerd. Want hoe scheid je de effecten van veranderingen in concentraties van broeikasgassen van andere gebeurtenissen, hoe ontwar je slechte oogsten van incidentele droogte, onopgeleide boeren of overbevolking? Wie beslist wat relevante feiten zijn? Dankzij wat slordigheden zijn jullie gelukkig aan het twijfelen geslagen. In de Rijndelta is de commotie weer omgekeerd evenredig aan het belang van dit kleine natte Nederlandje. Jullie ijver heeft iets aandoenlijks, alsof jullie denken dat als jullie maar echt je best doen, uiteindelijk de onderste steen boven komt en jullie eindelijk de waarheid over het klimaat zullen ontdekken. Climategate als Crime Scene Investigation waarbij de politie mogelijk niet helemaal schone handen heeft en beperkt het vak beheerst.

Onze vrouwelijke collega’s, de Schikgodinnen, gunnen jullie nog een kans om te bedenken hoe je de wetenschap en het toezicht daarop verbetert. Vooruit, omdat jullie zo van formules houden: G=OxK, Gezag is Onafhankelijkheid maal Kwaliteit. Als de onafhankelijkheid in het geding komt, moet de kwaliteit navenant hoger zijn, en omgekeerd. Wat brommen jullie daar beneden? Dat politici haast hebben, fouten noch onzekerheden dulden? Dat wetenschappers overbelast zijn? Dat het IPCC een speciaal genootschap tussen de naties is geworden, geleid door een vegetarische ziener? Tja, dat is jullie probleem, wij weergoden hebben de tijd.”

Louise O. Fresco
NRC handelsblad 16 februari 2010