Vrij denken en gekke vragen blijven nodig
Beste studenten, Heel gaaf dat de universiteiten en hogescholen geleidelijk open gaan! Eindelijk weer medestudenten ontmoeten, spontaan contact hebben met bekenden en onbekenden, samen in de bibliotheek studeren, niet meer uitsluitend afhankelijk zijn van social media voor afleiding en nieuwtjes. De pandemie is voor veel mensen ontwrichtend. Maar jullie generatie van digital natives was in theorie beter voorbereid dan alle andere. Ook voor ‘corona’ voltrok jullie leven zich immers al voor een deel online.
Mede dankzij ongelooflijk flexibele en creatieve docenten hebben jullie dan ook zonder aarzeling de overstap gemaakt naar online colleges en werkgroepen. Vormen van online onderwijs zoals MOOCs waren jullie niet onbekend. Er kon nog veel meer online, zoals werkgroepen volgen, demonstreren en zelfs practica-opdrachten uitvoeren in de keuken of in een park. Toch leidde de overstap naar online ook voor jullie met al jullie ervaring tot chronische vermoeidheid, gebrek aan concentratie en motivatie.
Online leren blijkt helemaal niet zo eenvoudig. Het is moeilijk geboeid te blijven als de docent net als je medestudenten gereduceerd is tot een pratend hoofd op postzegelformaat, vooral als de helft van de studenten ook nog eens hun camera heeft uitgezet. De verleiding is groot om ondertussen koffie te zetten, je sokken uit te zoeken of andere dingen te doen die in de collegezaal onmogelijk zijn. En bij wat het daglicht niet verdraagt, zet je zelf je camera uit. Multi-tasking bestaat niet, zeker niet online, je kunt slechts een ding tegelijk goed doen. Wie afgeleid is, kan niet echt luisteren. Even lastig is thuis studeren zonder te kunnen overleggen, of halfslachtig via zoom of teams, of alleen via de app, met alle bijbehorende misverstanden en afleiding.
De lockdown onderstreept dat leren een sociaal proces is dat tijd vraagt. Passief een college bekijken is iets anders dan leren. Een serie colleges is iets anders dan een eenmalige Ted-talk. Het is het verschil tussen een artikel in de krant lezen of een boek lezen. In je eentje leren ontneemt je de lotgenoot die ook worstelt. Ja, er zijn genieën die zich zonder school de Griekse grammatica en Newtons mechanica meester maakten. Maar voor de meeste studenten groeit het overzicht dankzij een goede docent en door interactie met medestudenten. Het hoger onderwijs is de plek om vragen te stellen. De meesten hebben anderen nodig om echt te leren. Pas als je naar anderen leert luisteren kun je je positie bepalen. Van anderen leer je hoe je moet leren.
Wikipedia dan? Alle kennis op de afstand van een muisklik? Daar kan toch geen medestudent of docent tegenop? Mis! Wikipedia is een geweldige schatkamer. Maar je leert pas iets als je weet waar naar je op zoek bent. Brokjes informatie tot je nemen is iets anders dan begrijpend leren, dat wordt in het online tijdperk extra duidelijk.
Als we eerlijk zijn was die gezamenlijkheid voor de lockdown ook al aan het eroderen. Hoe vaak zag je niet een hele rij zwijgende studenten zitten, ieder in een eigen eenzame bubbel, gebogen over een mobieltje. Bij elkaar, maar niet met elkaar. De pandemie leert ons drie lessen: leren moet je leren, leren doe je samen en informatie is iets anders dan kennis.
We gaan nu een overgangsperiode in naar permanent ‘hybride’ onderwijs, een mengeling van klassikaal en online. Die hybride vorm vereist nieuwe leervaardigheden. Leren is tweerichtingsverkeer dat begint met luisteren en respect, maar wordt gevoed door ongeregeld denken, gekke vragen en niet-definitieve antwoorden. Alleen al daarvoor hoop ik dat jullie snel naar de campus kunnen komen!
Louise O. Fresco
NRC Handelsblad, 3 mei 2021