MENU

Scholing van vrouwen remt bevolkingsgroei

Hoe makkelijk wordt het debat over illegale immigranten beheerst door platte simplificaties: ze zijn een bodemloze put, potentieel gevaarlijk of blijvend onaangepast, en sowieso worden het er teveel. Als we op dat niveau blijven hangen of, het omgekeerde, puur een beroep doen op medemenselijkheid, komen we niet verder. Wie uit historisch of zelfs evolutionair perspectief kijkt, ziet iets heel anders, namelijk het vraagstuk van de bevolkingsgroei. Populistische groepen (en extreme milieuactivisten) beweren dat de wereldbevolking ‘exponentieel’ groeit en de planeet overspoeld raakt. De toestroom van migranten is het topje van de ijsberg. Het fort van de vrije westerse wereld zou beschermd moeten worden tegen hen die het op onze verzorgingsstaat en vrijheid van meningsuiting gemunt hebben. Maar van exponentiële bevolkingsgroei is geen sprake, in bijna de hele wereld daalt de relatieve groei. In alle OECD-landen en in China daalt die zelfs in absolute zin, omdat het geboortecijfer of nu al (Italië, Japan en Korea) of binnenkort ver onder het vervangingsniveau ligt. Alleen Frankrijk is uitzonderlijk, daar groeit sinds tien jaar het aantal gezinnen met twee of meer kinderen, dankzij fiscale maatregelen en gesubsidieerde kinderopvang. Dankzij de hispanics (!) komen de VS net op een stabiele bevolking. De bevolking groeit vooral nog in rurale gebieden in Afrika.

Overal geldt de ijzeren demografische wet: zodra vrouwen meer opleiding genieten, al is het maar middelbare school, trouwen ze later, krijgen ze minder kinderen, zijn ze ontvankelijker voor geboortebeperking en blijken hun kinderen gezonder. Gezondheidszorg + opleiding = demografische transitie.

Voor het eerst in de geschiedenis zien we in geavanceerde economieën een verhevigde versie van deze wet: vrouwen participeren massaal op de arbeidsmarkt, trouwen laat, scheiden makkelijk en hebben geen of slechts een kind. Economisch hebben ze het niet nodig om getrouwd te zijn. Dit is zelfs al bij de middenklasse in China te zien. In een of twee generaties daalt het relatieve aantal werkenden, net als de totale bevolking, terwijl de vergrijzing toeneemt. Anders gezegd: minder economische groei, minder geld voor sociale voorzieningen, toename van krimpgebieden. Tegelijk marginaliseren mannen en jongens die de structuur ontberen van werken en een gezin. In Oost-Azië is men bezorgd over de vergrijzing en bevolkingsafname, dat immigratie en gemengde huwelijken als enige oplossing worden omarmd. Gemengd betekent dan huwelijken met andere Aziaten, wat daar neerkomt op een culturele revolutie.

Deze universele trend bewijst dat economie demografisch zwaarder weegt dan cultuur. De grote verschillen tussen China, Japan en Korea en de nog veel grotere verschillen tussen deze landen en de VS en Europa vallen weg. Als vrouwen autonomie verwerven door te studeren en te werken, verandert alles. Opleiding van vrouwen was al bekend als factor in bevolkingsgroei, maar dat zij nu bepalend worden voor de afname van de bevolking is nieuw. Geld, niet cultuur is de drijvende kracht, ook bij het omkeren van de trend (Frankrijk).

Er zijn intussen in de VS al ‘denkers’ opgestaan die hoger onderwijs willen beperken om bevolkingspolitiek te bedrijven: meer lager geschoolde vrouwen die minder en slechter betaald werk hebben, krijgen meer kinderen. We moeten beseffen dat wij allen ooit nazaten waren van migranten. Het opnemen van migranten is niet alleen humanitaire of economisch opportuun maar een logische demografische ontwikkeling in een laatkapitalistische wereldsamenleving. De vraag is niet óf er immigranten komen, maar op welke schaal, hoe snel en zorgvuldig we hen begeleiden.

Louise O. Fresco
NRC handelsblad, 6 mei 2015