Protocol en weergoden
Consensus tussen 191 landen heeft nooit tot een gram minder CO2 geleid
‘Vanaf onze donzige wolk in de stratosfeer richten wij weergoden ons opnieuw tot jullie, mensenkinderen, zoals wij dat elk jaar tegen deze tijd doen. Die frequentie hebben wij niet zo bedacht, wij zijn meer van de lange termijn, van eeuwen of liever nog millennia, zoals onze profeet Milutin Milankovic al begreep (voor de jonge lezertjes: hij verklaarde het klimaat uit schommelingen in de aardas). Enfin, op jullie gebruikelijke gehaaste manier hebben jullie een circus opgetuigd van officiële, jaarlijkse klimaatvergaderingen. Het heeft wel iets fraais, die seizoensgebonden terugkeer van duizenden onderhandelaars die als trekvogels zonder patroon de wereld over zwerven.
In de afgelopen twee jaren, bij de vergaderingen in Kopenhagen en Cancún, hebben we jullie een beetje geplaagd, door een flinke koudegolf op jullie af te sturen. Om jullie wat bescheidenheid te leren, en omdat we dol zijn op winterse tafereeltjes, vooral daar in dat kleine deltalandje aan de rand van Europa met zijn vele grachten. Maar dat zullen we deze keer niet doen, tenslotte moeten we als weergoden niet al te voorspelbaar worden, want dat wakkert alleen jullie hoogmoed aan. Straks stoppen jullie ons ook nog in je modellen, als ‘ruis’, zoals dat heet – brrr, we moeten er niet aan denken.
De komende week reist het vergadercircus dus naar Durban, met als belangrijkste agendapunt het verlengen van het Kyoto-protocol. Volgend jaar loopt het protocol af, dus dit is de ‘doorslaggevende’ bijeenkomst. Alweer, want dat soort woorden bezigen jullie elke keer. Wij hebben daar een hard hoofd in, want jullie track record, om die lelijke term maar te gebruiken, is niet bepaald hoopgevend. En in het geval van de onderhandelingen over het klimaat bestaat er niet eens de troost van de in het verleden behaalde resultaten, want die zijn ongeveer nul.
Dus vertel eens eerlijk, schiet het een beetje op met dat protocol? Nee zeker. Het verbaast ons niets. Jullie gehannes rondom de financiële crisis laat zien dat je het van regeringen met hun getreuzel en inconsistent beleid niet moet hebben. Te veel halfslachtige oplossingen voor een slecht omschreven probleem dat jullie zelf hebben veroorzaakt. We bedoelen maar: dat hele Kyoto-protocol is net zoiets.
Onder het mom van het reduceren van broeikasgassen zijn bergen subsidies versleept naar windmolenparken, zonnepanelen en andere alternatieven. Het voornaamste wat dat oplevert is dat jullie je moreel hoogstaand voelen. Maar het economisch verantwoord reduceren van de uitstoot – ho maar! Sinds 1997 is de CO2-uitstoot alleen maar gegroeid, behalve in 2008-9 (met dank aan de crisis). In 2009-10 was er weer een vrolijke toename van 5,3 procent. Al dat subsidiegeld had beter in serieus onderzoek geïnvesteerd kunnen worden. Geen snelle resultaatjes die de zoveelste catastrofe aankondigen, maar langetermijnwerk – we kunnen het niet genoeg herhalen. Zeker nu de kwaliteit en de onafhankelijkheid van de wetenschap steeds vaker ter discussie staat. Trouwens, we wachten met spanning op het eerste fraudegeval in het klimaatonderzoek.
In 1997 hebben jullie in Kyoto afgesproken hoeveel de broeikasgassen wereldwijd moesten verminderen – tot eind volgend jaar. Kortzichtigheid! Nu lukt het jullie niet het protocol te verlengen, want nieuwe rijke landen zoals China en India staan niet te popelen om hun ontwikkeling aan banden te leggen. Alternatieven zoals wind en zon blijven veel te duur. Erger nog, er worden telkens meer reserves aan fossiele brandstoffen gevonden, die uiteraard niet ongebruikt blijven liggen.
De traagheid rond het protocol wordt een onverwachte zegen. Want terwijl de regeringen zich in bureaucratische bochten blijven wringen, heeft het bedrijfsleven eindelijk begrepen dat we veel zuiniger moeten zijn. Het verminderen van de CO2-uitstoot is gewoon een slim idee, dat energie en grondstoffen bespaart. Water, verpakkingen, alles moet en kan zuiniger. Hergebruik van plastic, terugwinnen van mineralen, isoleren van gebouwen, kringlopen sluiten. Hè, hè, het heeft even geduurd voordat jullie het doorhadden, maar dat ecologische principe ligt aan de basis van hoe jullie planeetje functioneert. Meubels van gerecycled hout, flessen van oud plastic, restwarmte en mineralen hergebruiken. Over het matiger consumeren zwijgen wij voorlopig. Eerst maar even de wereldbevolking stabiliseren in 2100.
De discussies in Durban zullen weer de nodige nachtelijke dramatiek kennen. Consensus tussen 191 landen als hoofdrolspelers heeft nog nooit tot een gram minder CO2 geleid. Laat dat protocol nu maar een zachte dood sterven. Regeringen moeten eerst maar eens wetgeving en belastingen aanpassen om schaarse hulpbronnen te belasten. Of het iets uitmaakt voor het klimaat, is voortaan de verkeerde vraag.
Gek genoeg hadden jullie dit zelf al eerder bedacht, in 1992, bij een andere editie van die vergaderfestijnen, in Rio de Janeiro (de ‘Top van de Planeet’ heette dat, ha ha). Toen kwamen jullie met het zogenoemde ‘voorzorgsprincipe’: wetenschappelijke onzekerheid mag geen reden zijn het economisch verantwoord voorkómen van milieuschade na te laten. Dat jullie er twintig jaar over deden om dat te begrijpen, is wat ons betreft een schijntje.”
Louise O. Fresco
NRC handelsblad 23 november 2011