MENU

Nu pas blijkt hoe blind het Westen is geweest

En toen werd het oorlog. Niet ver weg, maar in Europa. Niet tussen versnipperde groepen in het voormalige Joegoslavië. Slechts twee landen verder, voorbij onze buren Duitsland en Polen. In een modern land met meer dan 44 miljoen inwoners, groter dan Frankrijk, dat met geweld onderworpen moet worden. Een oorlog aangezwengeld door een potentaat die een nucleaire centrale en burgerdoelen bombardeert. Het onvoorstelbare is voorstelbaar geworden in de beeldenstroom die ons dagelijks bereikt. We getuigen overal van onze machteloze solidariteit en houden greep door als een bezetene te lezen en te speculeren over het waarom en hoe.

Dus hebben we de afgelopen twee weken besteed aan het fanatiek uitwisselen van artikelen en commentaren in de hoop meer te begrijpen van de achtergronden en het formuleren van toekomstscenario’s. Onder Stalin werd Oekraïne al uitgehongerd dus… Het Westen moet absoluut… Als China nu maar… Als de diplomatieke dialoog maar weer op gang komt…

Alles lijkt relevant, elke reactie, elke hypothese over waarom het zo uit de hand kon lopen. Je wijst elkaar op websites waar om hulp en solidariteit wordt gevraagd, op open brieven en al of niet hoogdravende verklaringen. Je vraagt waarom die-en-die niets laat horen in het openbaar, waarom nationale politici afwezig zijn bij demonstraties. Je prijst de moed van Zelensky en vraagt je af hoeveel moed je zelf zou tonen. Je raakt ontroerd door boerengezinnen die inzamelingsacties van dekens en aggregaten organiseren voor hun collega’s in Oekraïne.

Je omgeving splitst zich in degenen die de oorlog tot een waterscheiding verklaren, en degenen die nog bezig zijn met Nederlandse aangelegenheden zoals coronamaatregelen en stikstofdossiers die ineens op een ver-van-mijn-bedshow lijken. Hoe meer je leest, hoe meer dimensies je ontdekt. Een pandemie die alles overhoop leek te halen, blijkt vergeleken bij de onmacht over deze oorlog een relatief mild fenomeen, want tegen besmetting kon je met verstandig gedrag nog de illusie van bescherming creëren.

Je beseft ook hoe bitter weinig wij in Europa eigenlijk weten van dit land. Zoals de Amerikaanse Medieval Academy het verwoordde als reactie op de invasie: Oekraïne heeft zijn eigen ingewikkelde geschiedenis en cultuur, die een Scythische nomadenstam uit het huidige Iran omvat, een vorst Vladimir met Noordse voorouders, en Tataren, Kozakken, Joodse en Armeense gemeenschappen, Litouwse en Poolse minderheden. Maar wie beweert zijn geschiedenis te kennen, zoals Poetin deed, kan daar geen enkele rechtvaardiging aan ontlenen om grondgebied te claimen. Zodra je graaft in de geschiedenis zie je een mozaïek van ‘vreemde’ invloeden die elke claim ondermijnen. Alsof je überhaupt een land mag claimen.

Het begint je te dagen hoe blind het Westen is geweest. Niet alleen voor Poetin, maar voor de inherente instabiliteit van de wereld. Sinds de val van de Berlijnse Muur hebben we ons gewenteld in naïviteit en zelfgenoegzaamheid, omdat we onze comfortabele welvaart (voor velen, niet voor allen) als uitgangspunt namen voor een projectie van eeuwige vrede. Mondialisering zou iedereen op den duur tot voordeel strekken en de democratie vestigen. Nu blijkt onze blik op de wereld vertekend omdat we de waarschuwingssignalen niet wilden lezen. Dus reageren we als een kudde schapen die op de heide overvallen wordt door onweer, terwijl de donderwolken zich al tijden aan de horizon aan het opstapelen waren.

Onder dat obsessief lezen en discussiëren van deze weken schuilt onze diepe angst voor datgene dat onze ouders hadden beloofd dat nooit meer zou kunnen gebeuren. Nooit meer oorlog, toch? Nooit meer, mijn kind…

Wie de geschiedenis niet kent, kent de wereld niet.

Louise O. Fresco
NRC Handelsblad 7 maart 2022