MENU

Prima die hagelslag, als je maar ontbijt

Afgelopen maandag vond voor de twaalfde keer het Nationaal Schoolontbijt plaats. Bijna een half miljoen leerlingen van 2500 scholen waren erbij betrokken. Wat kan er mooier zijn, denkt de eenvoudige krantenlezer, dan kinderen te trakteren en hen (en hopelijk hun ouders) ondertussen bewust te maken van de zin en discipline van het ontbijten. Helaas, als het om voedsel gaat, is niets nog eenvoudig en kan het minste al aanleiding zijn voor een fikse controverse. Het begon al bij het brood dat volgens een aantal bestsellerschrijvende voedselgoeroes de status van potentieel dodelijk gif aardig benadert. Maar goed, vele generaties schoolkinderen zijn in het verleden groot geworden op een monomaan dieet van boterhammen met kaas zonder dat het hun verstandelijke vermogens heeft aangetast noch hen heeft gereduceerd tot lethargische sofahangers. Dus laten we het brood door de vingers zien, want er dreigde nog veel meer bij dat Nationale Ontbijt: onverantwoord beleg. Hagelslag, pindakaas en smeerkaas, godbetere het! Geen wonder dat Foodwatch aan de bel trok en appels eiste ter vervanging van zoveel narigheid. Dat appels niet makkelijk als broodbeleg zijn toe te passen, ziet een idealist graag over het hoofd.

Hoewel, als we De Telegraaf mogen geloven gaat het hier niet om een idealistische instelling maar om een „voedselwaakhond die voortkomt uit GreenPeace”, die „net zo lang [heeft] lopen zeuren tot het traditionele Hollandse beleg van het ontbijtmenu is geschrapt”. Ook het bepaald niet traditioneel te noemen sinaasappelsap moest het ontgelden. Waarom geen melk, of beter nog yoghurt, want ook melk is in vele kringen verdacht.

Natuurlijk draaide het niet alleen om wat er gezond of ongezond is, maar waren er duistere machten in het spel. Te beginnen bij de organisatoren van dat mooie schoolontbijt, het Voorlichtingsbureau Brood, dat niets anders dan de macht van het grote geld vertegenwoordigde, geflankeerd door de even nietsontziende hagelslag- en smeerkaasmaffia. Dat er ook een vergelijkbare appelmaffia zou kunnen bestaan, vraagt blijkbaar te veel complotdenken. De ene kant vreest een complot van het grootkapitaal; de andere, bij monde van de krant van wakker Nederland, van traditie-ondermijnende betweters.

De werkelijke kwestie werd danig uit het oog verloren. Wie voedsel zegt, bedoelt identiteit. Voedsel verwees tot voor kort naar waar je vandaan kwam: je at wat je thuis gewend was. Sinds een jaar of vijftien is voedsel voor velen van traditie aspiratie geworden, je eet zoals je zou willen zijn. Voedsel is mode, is bij een groep willen horen – die van de vegaburger of juist de eendenpaté, die van de Aziatische wokgroenten of de eigenhandig gespieste rauwe vis. Vroeger waren de meeste mensen bang dat er niet genoeg te eten was, nu zijn ze bang dat ze niet het juiste hebben gekookt of het verkeerde signaal hebben afgegeven aan hun gasten. Ben ik wel biologisch en lokaal genoeg is de continue vraag. Voedsel is gedoe geworden, beladen met misverstanden waarin de posities steeds rigider worden.

Bij het Nationaal Schoolontbijt gaat het om politieke en ethische dimensies: eten is weten is geweten. Een ontbijt aanbieden is dus onvoldoende tenzij het wordt verbonden met de lesstof. Het stimuleren van verstandig ontbijten is vooral een opdracht in de laagste inkomensklassen waar niet of verkeerd wordt ontbeten. Het zal me worst zijn of de scholieren het juiste beleg eten. Kinderen moeten niet leren dat eten een probleem is of dat individuele voedingsmiddelen goed of fout zijn. Het belangrijkste waarvan zij doordrongen moeten worden, is de noodzaak van regelmatig eten, niet te veel, niet te weinig, niet te snel, gevarieerd en vooral: met plezier.

Louise O. Fresco
NRC handelsblad, 5 november 2014