MENU

Moderne vrouwen

Op internet bedraagt het aantal verwijzingen naar de film Sex and the City nu bijna vijftig miljoen. Door mannelijke critici is hij afgebrand als vulgair gebabbel en erger, maar vrouwen laten zich vol overgave meeslepen in de aspiraties van de vier hoofdpersonen. Die aspiraties laten zich samenvatten tot Labels and Love, een modieus uiterlijk en ware liefde. Na zes seizoenen van de uiterst populaire en in tientallen landen uitgezonden televisieserie, was de speelfilm (ruim twee uur) natuurlijk onvermijdelijk. Het thema blijft hetzelfde: mode en moeizame afspraakjes met mannen die met veel emoties besproken worden zonder dat daar enig zelfinzicht uit voortkomt. De film grossiert in pseudodiepzinnigheden zoals: ‘sommige dingen eindigen, sommige dingen beginnen, sommige veranderen nooit’.

Voorwaar een formule die vrouwen overal ter wereld aanspreekt. Of om nauwkeuriger te zijn, vrouwen die in een vergelijkbare situatie verkeren: niet meer piepjonge, min of meer ongebonden vrouwen met een besteedbaar inkomen, een opleiding en een vage baan. En vooral vrouwen met het gevoel dat hun leven niet compleet is zonder de ware, echte Man. Niet alleen in de VS en in Europa, maar juist ook in Azië en Latijns-Amerika, en tot in Zuid-Afrika en het Midden-Oosten, bieden de vier vriendinnen van Sex and the City een unieke mogelijkheid tot identificatie. In Singapore, waar de film alleen in gecensureerde versie beschikbaar is, zonder de seksscènes, wordt de originele versie op dvd massaal gekopieerd. Hoewel de seksuele moraal in Azië zeker niet gemeengoed is, kunnen ook Aziatische vrouwen zich blijkbaar vinden in het dilemma ‘witch or sexy kitten’.

Want dat is het interessante aan de enthousiaste identificatie van vrouwen met Sex and the City: voor het eerst wordt een generatie zichtbaar gemaakt die zich meer verbonden voelt door hoe ze in de wereld staat als vrouw, dan door wat haar logischerwijze zou scheiden, zoals cultuur, religie, afkomst, opleiding. De film gaat zo niet alleen over de mondialisering van het consumptiepatroon van westerse vrouwen uit de midden- of hogere klassen, maar vooral over de mondialisering van de waarden en normen die daarbij horen.

Dat is even schrikken, want het wereldbeeld van het neurotische viertal valt niet mee. Al worden ze geportretteerd als redelijk slim en verbaal begaafd, ze lijken niet van plan hun talenten voor iets anders dan zichzelf in te zetten. Werk speelt nauwelijks een rol en valt onmiddellijk weg voor vakantie en vriendinnen; er is een minieme verwijzing naar administratie (waarvoor de hoofdrolspeelster een zwarte (!) assistente inhuurt). Kranten of boeken zijn onzichtbaar. Ambities zijn beperkt tot relaties, kleding, appartementen en gepieker over het eventueel krijgen van kinderen. Politiek is de grote afwezige. Dit is het tijdperk na 11 september, van de oorlog in Irak, van een toenemende economische crisis en sociale spanningen – maar niets daarvan dringt tot de dames door.

En toch is er veel meer aan de hand dan de intense reacties – van mannen en vrouwen, negatief of positief – suggereren. De film mag een slap en overdreven aftreksel van de serie zijn, het fascinerende is dat ze allebei eigenlijk veel subversiever zijn dan op het oog lijkt. Het kan niet anders dan dat de makers (HBO) zich hiervan bewust zijn geweest, gezien de aard en kwaliteit van hun andere producties, zoals The Sopranos of Six Feet Under. Of het nu gaat om de sleutelrol van Carries pumps van meer dan vijfhonderd dollar of het perfecte appartement met klerenkasten, Sex and the City steekt voortdurend de draak met de waanzinnige hyperconsumptie en met de hebzucht die daaraan ten grondslag ligt. Het vreugdeloze gedoe met merkkleding presenteert de obsessie van vele vrouwen, niet alleen in New York maar ook bijvoorbeeld in Japan, als volmaakte karikatuur. Door het kinderlijke kirtoontje en de opvallend meisjesachtige mode wordt ook de draak gestoken met het ideaal van de door botox in stand gehouden jeugd.

Op dezelfde scherpe manier weerspiegelt de film de veranderende man-vrouwverhoudingen. De constante in de film is de troostende zielsverwantschap tussen vrouwen. Daarmee wordt een belangrijke sociale trend bevestigd. In Azië, in het Caribische gebied, maar ook in Zuid-Europa, neemt het aantal jonge opgeleide vrouwen met een eigen inkomen snel toe. Zij hebben weinig zin in een huwelijk dat op traditionele leest is geschoeid, met een man die verwacht dat ze net als zijn moeder voor hem klaarstaan. In dat perspectief kun je beter single zijn, of ongehuwde moeder of desnoods minnares van een gehuwde man. Mode en luxe zijn substituten voor Mr Right, want die blijkt toch egoïstisch of ontrouw. Daarmee ondermijnt de film ook nog eens het ideaal van het burgerlijk huwelijk en de romantische liefde. De onaantrekkelijke erotiek is niet anders dan verkapt puritanisme. Natuurlijk zit er een feministisch sausje overheen: vrouwen (of zoals ze zich liever noemen, meisjes) mogen geld aan zichzelf besteden, mogen een relatie aangaan puur op basis van seksuele voorkeur. Zo, verborgen tussen het aanstellerige gegiechel en gesnik van de hoofdrolspeelsters, stelt Sex and the City de ene kritische vraag na de andere. Subversiever kan het niet, al zal het even duren voordat vrouwen en mannen voldoende gevoel van zelfrelativering hebben om dit te zien.

Louise O. Fresco
NRC handelsblad op 5 augustus 2008