Laat je niet meeslepen door al die negativiteit
Er is niets meer aan te doen. 2015 zal de geschiedenis ingaan als een annus horribilis, een afschuwelijk jaar, gemarkeerd door terrorisme van schokkende wreedheid, een ongekende vluchtelingencrisis, abnormale weerspatronen, een verzwakt en verdeeld Europa en een opleving van de spanningen tussen Oost en West die verdacht lijken op een nieuwe Koude Oorlog. En dan zwijg ik nog maar over een ongeneeslijk naar binnen gekeerd Nederland, waar incompetentie en zwak bestuur af en toe de overhand lijken te krijgen boven het ooit zo geroemde poldermodel. Waar verstandig omgaan met schaarse overheidsmiddelen verworden is tot een absurde mix van doorgeschoten zuinigheid gepaard aan hoogmoedige verspilling.
Geen klimaatconferentie, geen lage olieprijs en aantrekkende huizenmarkt noch wetenschappelijke doorbraken op het gebied van genetica en nieuwe materialen kunnen daar tegen op. We leven in een constellatie van ideeën waarin het glas voortdurend half leeg lijkt in plaats van half vol. Waarin het bon ton is om bij alles ‘ja, maar’ te zeggen, en de negatieve kanten te zoeken en te onderstrepen. Waarin enthousiasme, of het nu de circulaire economie of de nieuwe zorgafspraken betreft, de kop wordt ingedrukt omdat voor alles wel een nadeel verzonnen kan worden. Eén nadeel? Laat me niet lachen, een litanie van nadelen en problemen. Hoe meer, hoe beter lijkt het.
In deze conjunctuur regeert de angst. De angst dat het vertrouwde verdwijnt, dat alles anders wordt, dat privileges worden afgebroken en oude vanzelfsprekendheden voorgoed verdwijnen. De angst dat niets meer voorspelbaar is, dat ‘anderen’ het voor het zeggen krijgen, dat alles van ons afgepakt zal worden, dat de volgende generaties het op een ongedefinieerde manier in ieder geval vreselijk zullen krijgen. Je hoeft de kranten met terugblikken er maar op na te slaan en het wordt je zwaar te moede.
Onzin! We laten ons toch niet meeslepen door zoveel negativiteit? 2016 hoeft niet zo te worden. We hoeven ons niet te laten regeren door opportunisme, cynisme, oppervlakkigheid en kortzichtig eigenbelang. We hoeven niet te tolereren dat angst het wint van de hoop. Zonder te vervallen in te simpele relativeringen, blijft het nog steeds waar dat de wereld er beter aan toe is dan enkele decennia geleden. Minder vluchtelingen, meer welvaart, meer kinderen naar school, minder honger, meer persvrijheid, veel meer variatie in levensstijlen en keuzes.
Het is tijd voor een nieuw idealisme, voor een nieuwe verbeeldingskracht. Alleen daarmee kunnen we onze ogen openhouden voor nieuwe kansen. De wereld van 2016 vraagt niet meer van hetzelfde, maar juist anders denken. Niet een naïef zwijmelen over het goede Nederlandse leven noch het prettige cocoonen zoals woonboulevards en tuincentra ons straks in het voorjaar weer voorspiegelen. Het is tijd voor de nieuwe verbeelding. Voor een Nederland, een Europa, dat zijn geschiedenis als open samenleving van de Verlichting niet vergeet maar opnieuw uitvindt. Ja, ik hoor al uw gemits en gemaar, dat de Verlichting ook niet vanzelf is ontstaan, dat ideeën het niet winnen van de economische werkelijkheid laat staan van perverse terroristen en corrupte regimes.
Angst is een vorm van verbeelding, een ingeperkte verbeelding. Angst wint waar vrij denken geen ruimte krijgt, waar de fantasie plat getrede paden bewandelt en vooroordelen bevestigt, waar literatuur en kunst niet mogen bestaan. Doet u mij maar af als een idealist, als een dromer die buiten de echte werkelijkheid staat. Als u maar durft te denken aan dat halfvolle glas en hoe het verder gevuld kan worden. Proost!
Het is tijd voor een nieuw idealisme, voor een nieuwe verbeeldingskracht
Louise O. Fresco
NRC handelsblad, 30 december 2015