MENU

Kieswijzer voor Verweggistan

De verkiezingen kunnen alleen gaan over het hier en nu, zo is de mantra. Kiezers kijken nu eenmaal niet verder dan hun neuzen lang zijn. En die neuzen zijn niet langer dan hun eigen portemonnee, of hoogstens die van de buren. Dus mag iets alleen een onderwerp in de campagne zijn als het gaat over geld. Begin alsjeblieft niet over andere zaken, want het is al moeilijk genoeg voor die eenvoudigen van geest die ons kiezersvolk uitmaken! Europa? Alleen als je vertelt hoeveel we eraan verdienen – of als je tegen Europa bent, hoeveel het ons kost. De rest van de wereld? Zwijg alsjeblieft, voor de kiezer is het allemaal een groot Verweggistan!

Wanneer is deze schromelijke onderschatting van de kiezer eigenlijk begonnen? Ik weet het niet, maar ik heb het idee dat deze houding van de meerderheid van de politici steeds erger wordt. Het is een zichzelf bevestigende strategie. Als je ervan uitgaat dat kiezers naar niets anders willen luisteren dan hun eigen belang en je iedere politieke keuze verpakt in de taal van eigen portemonnee en eigen groep eerst, dan trek je voortdurend het niveau van het debat naar beneden. Dan gaan kiezers inderdaad denken dat democratie draait om hoeveel je er zelf uit kunt slepen.

Ik geloof er helemaal niets van dat kiezers de wereld buiten Nederland onbelangrijk vinden. Bijna iedere burger beseft zo langzamerhand wel dat we door talloze netwerken met elkaar verbonden zijn, dat ons voedsel grotendeels van elders komt, net als onze telefoons en onze auto’s, en binnenkort onze verpleegsters en loodgieters. Dat Brazilië meer is dan lekkere stranden, China meer dan een economische dreiging, dat er landen bestaan als Soedan die er veel slechter aan toe zijn dan wij. Natuurlijk begrijpt niet iedereen alle finesses (wie wel?), maar de belangstelling voor de rest van de wereld is aanzienlijk groter en breder dan de gemiddelde politicus doet voorkomen. Die belangstelling heeft zelfs nauwelijks iets te maken met economisch voordeel, maar alles met cultuur. Denk alleen al aan de vele honderdduizenden die jaarlijks tentoonstellingen bezoeken over andere beschavingen, zoals in De Nieuwe Kerk in Amsterdam, of in de Hortus in Haren, of het aantal mensen dat buiten Nederland op reis gaat of een tijdje studeert.

Het weerwoord luidt dat de verkiezingen niet kunnen gaan over andere landen, want daar heeft Nederland niets over te zeggen. Dat is nog maar de vraag. Alles wat een toekomstige regering doet, heeft te maken met de rest van de wereld, en omgekeerd, veel van wat de rest van de wereld doet, heeft zijn weerslag op Nederland. Migratie is een van de meest heikele thema’s van onze tijd, en daar weten de meeste kiezers heus van dat de Nederlandse grenzen sluiten geen mogelijkheid is. Het belang van Europa ligt echt niet alleen in banen, maar minstens zozeer in onderwijs en onderzoek, milieu en cultuur. We zijn lid van de NAVO, dus we moeten een standpunt hebben over interventie, destijds in Libië en misschien ooit in Syrië. Dat standpunt komt van regering en parlement, maar de kiezers moeten erop kunnen vertrouwen dat ze niet geleid worden door een kortzichtige, laat staan nationalistische en xenofobe club, maar door een die begrijpt dat het om meer gaat dan geld.

Ondertussen ziet men vanuit Verweggistan een in zichzelf gekeerd landje, dat af en toe een grote mond open doet, maar allang niet meer de vanzelfsprekende verdediger is van internationale betrekkingen, humanitaire waarden en culturele vooruitstrevendheid. Dat moeite heeft om zijn talenten vast te houden, dat zich wentelt in somberheid terwijl het een van de meest welvarende ter wereld is. De beschaving van een land lees je uiteindelijk af aan hoe een land omgaat met andere culturen. We hebben er alle belang bij, om dan toch maar op de politieke mantra terug te vallen, onze internationale reputatie te verbeteren.

Wat wachten we dan nog met het toetsen van verkiezingsprogramma’s op hun gehalte aan Verweggistan? Laat de partijen maar eens vertellen wat ze van de wereld buiten Nederland denken, in het bijzonder de niet-westerse, niet rijke wereld, waar van alles speelt dat ons aangaat, van islamitische facties tot nationalisaties. Dan weten we tenminste voor wie Verweggistan meer is dan een kruitvat, een melkkoe of een bron van angst. Laten ze dan tegelijk vertellen of het nog iets wordt met de internationale culturele betrekkingen of dat ze de huidige coalitie volgen in zinloze acties zoals de sluiting van het Institut Néerlandais in Parijs.

Ik weiger te geloven dat verkiezingsdebatten moeten gaan over de kleinste gemene deler, het hier en nu en de portemonnee, en dat Nederlanders niet ook de rest van de wereld en andere belangen dan economische mee willen laten tellen. Dat kunnen de kiezers best aan, als ze de kans krijgen. En dat is nodig. Want wie kortzichtig eigenbelang zaait, zal egoïsme oogsten.

Louise O. Fresco
NRC handelsblad 29 augustus 2012