Je fysiek herscheppen is de ultieme ingreep
Een groeiend aantal adolescenten wil van geslacht veranderen en meldt zich aan voor hormoontherapie en chirurgie. Een nog groter aantal jongeren voelt zich, al voor de puberteit, niet-binair. Voor hun beweegredenen en beleving is steeds meer belangstelling. Waarschijnlijk zijn transgender personen van alle tijden en culturen (denk aan Ovidius’Metamorfosen of Orlando van Virginia Woolf), net als cross-dressing, maar zware medische ingrepen bij jonge mensen zijn dat niet. Net zomin als de wettelijke mogelijkheid om op eigen initiatief het geslacht in een paspoort te veranderen. Het is onduidelijk of sommige jongeren kunnen zijn beïnvloed door de recente media-aandacht voor genderdysforie. Aangezien het traject jaren duurt kun je zeker niet zomaar spreken van een sociaal ‘besmettelijke’ impuls.
Los van aantallen en de grote zorgvuldigheid in de Nederlandse behandeling, is deze trend betekenisvol. Het verdiept de discussie over de verhouding tussen biologische en sociale bepaaldheid. Tegenwoordig weten we steeds meer over hoe geslachtskenmerken in het embryo bepaald worden en welke genetische factoren daarbij een rol spelen. Hoewel er normaal sprake is van een tweedeling, kan er biologisch gesproken een spectrum aan karakteristieken bestaan met name onder invloed van testosteron, waarvan de interacties uiterst delicaat zijn. Zoals professor Grootegoed eerder in NRC aangaf : op moleculair niveau is de grens flinterdun.
Alle aandacht voor genderdysforie kun je niet los zien van de nadruk op het individu. Als vandaag de dag je genderidentiteit niet past bij je biologie dan mag je daar, al heel jong, iets aan doen. Dit is de ultieme ingreep: jezelf fysiek herscheppen. Die individuele maakbaarheid komt op een moment dat het gevoel postvat dat de samenleving juist niet maakbaar is. In de huidige somberheid lijkt het voor sommigen dat we langzaam naar de afgrond gaan. Als je je machteloos voelt tegenover het grotere geheel is het troostend om greep te krijgen op jezelf en je eigen lichaam.
Voor het algemene publiek – dus niet voor degenen die in transitie zijn of willen gaan – is het nuttig om te beseffen omdat de discussie rondom genderdysforie er niet toe mag leiden dat we vervallen in een keurslijf waarin de oude sekse-tweedeling te deterministisch wordt geïnterpreteerd. Je hebt immers niet alleen jongens en meisjes maar een heel scala. Er zijn kwetsbare, stille of in mode geïnteresseerde jongetjes en dominante meisjes, tomboys die nergens voor terugdeinsden. Je hebt lawaaischoppers (m/v) en boekenwurmpjes (m/v). Kortom, in beide groepen, jongens en meisjes, zijn zoveel verschillen in karakter, bouw, belangstelling en gedrag dat het moeilijk is daarover te generaliseren. Die ruimte moeten we koesteren.
Terugvallen op een rigide sociale binariteit lijkt dus onwenselijk. Het is een verrijking dat de gradaties in man-zijn en vrouw-zijn in al hun diversiteit zichtbaar zijn. In uitzonderlijke gevallen kan medisch handelen de enige individuele oplossing zijn. Maatschappelijk gezien is de fundamentele bevrijding dat het hebben van een vrouwelijk lichaam niet meer gelijk staat aan korsetten en rechteloosheid. HerleesOrlando : de jonge prins wordt in de loop van de eeuwen een mooie vrouw, maar ook geconfronteerd met alle beperkingen die daarbij horen. Millennialang was een meisje zijn het begin van een moeizame weg van huwelijken uit dwang en wanhoop, van gebrek aan opleiding. Helaas is vrouw-zijn lang niet overal een vrijbrief naar vrijheid, denk alleen al aan Afghanistan, maar ook elders waar vele honderden miljoenen vrouwen verre van gelijke rechten bezitten. Dat je als jongen je vrijheid kunt krijgen door te kiezen voor een vrouwelijk lichaam is historisch gezien revolutionair.