Met het vakantieseizoen breekt ook het grote ontbloten weer aan. Hoewel Nederlanders er een handje van hebben om al bij de eerste zonnestraal zich met zo weinig mogelijk kleren aan op straat te begeven, is het strand bij uitstek het theater van het lichaam. Die semi-naaktheid is vooral voorbehouden aan westerse landen of sterk door het westen beïnvloede culturen zoals Zuid-Amerika. Althans, wat vrouwen betreft, want mannen hebben zich door de eeuwen heen weinig terughoudend betoond in het openbaar. Dat verschil weerspiegelt een geschiedenis van vele millennia controle over vrouwelijke seksualiteit en dus voortplanting. Ruwweg lijkt de ontbloting van vrouwen hand in hand te gaan met de mogelijkheid tot economische zelfstandigheid, versneld door de invoering van de anticonceptiepil.

De ontbloting van het lichaam biedt een mooie kans tot het bestuderen van de verandering in vorm. Wie de strandfoto’s van de vorige eeuw vergelijkt met die van nu valt op dat het vrouwelijke ideaal evolueert naar langbenig, superslank, licht gespierd met grote borsten en een gemarkeerde taille met een kleine heupomvang. De zogenaamde thigh gap, een zichtbare ruimte tussen de dijen bij het rechtop met gesloten benen staan, vormt het nieuwste gewenste beeld. De hang naar slankheid in combinatie met uitgesproken vrouwelijke kenmerken is biologisch eigenlijk onmogelijk. Vetweefsel laat zich niet selectief kweken op gewenste plaatsen zoals de borsten. Vrouwen met ronde borsten hebben bijna altijd ook ronde heupen. Voor wie alleen het eerste wil, bestaat er de uitweg van de steeds populairdere plastische chirurgie. Of dat een verbetering is ten opzichte van de korsetten uit vroegere eeuwen, die hetzelfde beoogden, is de vraag.

Ook jonge mannen zijn veranderd. Hun gespierdheid weerspiegelt het ideaal van de man die goed voor zichzelf zorgt en de tijd en het geld heeft om te trainen. Collectief over alle leeftijdsgroepen zijn we groter en gezetter geworden, met sterke uitschieters. Dat mannen en vrouwen onmiskenbaar langer worden, is een direct gevolg van welvaart. Wie deze zomer aan de kust van de Middellandse Zee zit, moet maar eens kijken naar de vrouwen en mannen van boven de zeventig die als gevolg van decennia van karigheid (en genetica) zonder uitzondering klein en gedrongen zijn. Er is overal ter wereld een directe epidemiologische relatie tussen lengte en dierlijke eiwitconsumptie. De gewichtstoename volgt uit het ruimere voedselaanbod en de afname van fysieke arbeid.

Wie niet over het ideale lichaam beschikt, kan zich troosten met de gedachte dat lichaamsvorm niets anders is dan mode. Heel lang was omvang een teken van rijkdom en macht. Tijdens de roaring twenties en in de sixties (Twiggy!) streefden vrouwen daarentegen naar een jongensachtig figuur zonder borsten en een hoge taille, net als ooit de klassieke Egyptenaren. Bij de oude Grieken werd het ideaal ronder. Diverse Chinese dynastieën vereerden kleine voeten en handen en een witte huid. Vanaf de Renaissance werd de westerse vrouw ronduit mollig, een symbool van vruchtbaarheid maar ook een gevolg van grotere beschikbaarheid van voedsel. Ook de Hollywoodsterren waren aanzienlijk gevulder dan wat we vandaag op de catwalk zien. (video Hollywoodsterren)

Het zou goed kunnen dat het huidige westerse schoonheidsideaal geen lang leven is beschoren. Zongebruind zal minder populair worden naarmate de gevaren van ultraviolette straling doordringen tot het grote publiek. Als tegen 2100 80 procent van de wereldbevolking in Azië en Afrika woont, zal dat effect hebben op schoonheidsidealen en vast ook op wat men van het lichaam laat zien. Voor nu is de vraag of de trend van lokaal voedsel de stevige boerenmeid weer populair maakt.

Louise O. Fresco
NRC handelsblad, 11 juli 2017