Het gepersonaliseerde studiepakket komt
Universiteiten en hogescholen bestaan al vele eeuwen. De collegezaal van nu – een pratende docent tegenover een groep studenten – verschilt niet wezenlijk van de laat-middeleeuwse aulae van Bologna, Coimbra, Montpellier of Oxford. Dit langdurige succes wordt nu bedreigd. En dan doel ik niet alleen op werkdruk, gebrek aan carrièreperspectief of onvoldoende financiering, maar op andere krachten die een rol spelen.
Allereerst is er de enorme vraag naar onderwijs. De wereldbevolking groeit voorlopig nog, zeker in opkomende economieën, waar steeds meer jonge mensen een opleiding zoeken. Onderwijs is voor individuen en samenlevingen de weg naar sociale mobiliteit, innovatie en welvaart. In een survey van de VN rond de ‘Sustainable Development Goals’ gaven de ondervraagden onderwijs de hoogste score van zestien prioriteiten (met klimaatverandering als laatste). Het huidige hoger onderwijs, al geplaagd door tekorten, kan deze groei niet absorberen. Bovendien sluit onderwijs vaak niet aan op de arbeidsmarkt, getuige de vele werkloze afgestudeerden die als taxichauffeur of bewaker werken in Delhi of Rio. De studiekosten zijn voor vele gezinnen niet op te brengen. De behoefte aan goedkoop, hoogwaardig en relevant hoger onderwijs is onmiskenbaar.
Er ontstaan dus alternatieven, mede mogelijk gemaakt door die andere wereldwijde trend: digitalisering en kunstmatige intelligentie. Een deel daarvan, het online lesgeven, hebben klassieke universiteiten al verinnerlijkt, al dan niet geholpen door de Covid-19-pandemie. Maar online colleges zijn slechts incrementele stapjes vergeleken bij wat er mogelijk is. Net zoals de radio niet is verdwenen met de komst van televisie en internet, zo zullen universiteiten en hogescholen andere vormen van onderwijs naast zich dulden, ook al leidt dat vast tot strijd over accreditaties en overheidsfinanciering.
De echte vernieuwing zit in de ontwikkeling naar gepersonaliseerd onderwijs. Net zoals in de radiostudio nu camera’s staan en ieder radioprogramma op een tijdstip naar keuze beluisterd en bekeken kan worden, zo wordt een totaal gepersonaliseerd studiepakket ontworpen, geheel aangepast aan de capaciteiten en wensen van de student. Een eigen, levenslang leertraject, met extra op maat gemaakte vakken die de talenten van de student ondersteunen of zwakheden wegwerken (extra statistiek in een tempo dat bij je past). Studeren kan overal, op ieder tijdstip, in iedere fase van het leven. Waar nodig zijn er fysieke plekken voor wat niet online te leren valt, maar met virtual reality kan steeds meer, via 3D real time modellen van moleculen of bruggen of discussietechnieken.
Daar komt nog een andere trend bij: het ongemak dat een te grote specialisatie mee brengt. Jongeren vinden het moeilijk te kiezen. Een hoog percentage afgestudeerden werkt niet in de richting waarvoor zij zijn opgeleid. In een snel evoluerende arbeidsmarkt zullen studenten en werkgevers meer keuzevrijheid en bijscholing wensen. De concrete problemen in de samenleving vallen immers zelden keurig binnen disciplinaire perkjes.
Zo ontstaat naast de gevestigde onderwijsinstellingen een breed, divers en geïndividualiseerd aanbod. Alternatieven, zoals de Khan Academy , komen nu uit de private sfeer. Ze groeien snel en bieden inspiratie voor gevestigde instellingen. De overheid doet er goed aan om, uiteraard zonder korting op de uitgaven voor het reguliere hoger onderwijs, ruimte te geven voor een aantal experimenten met leerplatforms.
De lakmoesproef is natuurlijk of de nieuwe afgestudeerden meer zijn dan een verzameling van weetjes en maniertjes, of zij kennis in een kader kunnen plaatsen, aannames kritisch kunnen toetsen en zich tot een allround, creatief en sociaal individu ontwikkelen. Want daar zijn, althans in theorie, de universiteiten al eeuwenlang de beste in.
Louise O. Fresco
NRC Handelsblad 7 september 2020