Gaat niet om die snel gekochte winterjas
Soms lijkt het resultaat het enige dat telt in de wereld van vandaag. Geen woorden, maar daden. Het wijd verspreid ongeduld over alles – verkeer, zorg – en het zoeken naar schuldigen als het niet snel genoeg gaat, het roepen om maatregelen of enquêtes doen het ergste vrezen. Instant satisfaction, is wat we willen. Politie moet boeven pakken, politici moeten ingrijpen. Dat geldt ook in de sfeer van de consumptie. Niet sparen voor een nieuwe winterjas, maar er direct een kopen, en wel op ieder tijdstip, via e-commerce.
Maar als je nadenkt over hoe dingen werkelijk gaan, dan is resultaat zelden dat wat de doorslag geeft, laat staan het geluk bepaalt. Natuurlijk, er moet een kabinet geformeerd worden, diploma’s uitgedeeld en zieken verzorgd. Bedrijven mogen geen verlies lijden, overheden mogen niet de publieke zaak verwaarlozen, burgers mogen niet frauderen. Betaalde winterjassen moeten geleverd worden. Maar boven dat minimum aan wettelijke en fatsoensnormen gaat het minstens zo zeer om hoe de dingen gaan, dan om wat precies. Mensen die ziek zijn, kunnen lang niet altijd genezen worden, maar hun laatste jaren kunnen we wel dragelijker maken. De lesstof op scholen beklijft minder dan we zouden willen, maar het enthousiasme van die ene leraar die het verhaal van de grutto vertelt, is genoeg om een kind een levenslange passie te bezorgen. Vriendelijke ambtenaren verzachten even de trage bureaucratie.
Het is weinigen gegeven om bekend te worden om het wat, om hun daden. Van de meeste mensen zal men achteraf zeggen: hij was een aardige vent, zij was een leuke vrouw. Vul voor leuk of aardig slim of zelfs briljant in, nog steeds gaat het om het hoe. Wat op het moment zelf een daad leek met verstrekkende gevolgen – een reorganisatie, een goedgekeurde begroting of zelfs een nieuwe wet – blijkt achteraf niet meer dan een rimpeling in een vijver, een strootje op de hooiberg. Dan blijken diegenen in de herinnering te overleven die luisteren en integriteit hoog houden. Dan blijkt je dag goed te zijn, omdat iemand voor je opstaat in de trein, of, beter nog, jij met een glimlach voor een medepassagier opstaat, een onaardig woord inslikt. Het hoe is wat heel vaak het verschil maakt.
Dat geldt ook voor jaren. Weinig jaren zullen we ons na een decennium nog herinneren om de grote gebeurtenissen. Drama’s die ons niet direct raken, hoe groot ook, verdwijnen onder het stof: MH17 blijft, de geschatte 200.000 bootvluchtelingen alleen al van dit jaar zijn al gezakt. 2014 is eerder een jaar van het hoe dan het wat. Het jaar van een Transatlantisch Handels- en Investeringsverdrag waarvan de resultaten onduidelijk zijn, een voorzichtige intentieverklaring tussen China en de VS over klimaatverandering, de triomf van komeetlander Rosetta, het trage ingrijpen bij ebola. Zelfs IS die zovelen angst inboezemt, is uiteindelijk een beweging van buitensporig geweld en gesticulatie. Net zo goed als veel van Poetins dreigementen. Of het nu het groeiende Europese antisemitisme betreft of de persvrijheid in Turkije, hoe wij erop reageren, telt. Met kalmte en begrip voor complexiteit, zonder te vervallen in paniek.
Maar hoe en wat zijn niet onafhankelijk. De beste jaren, de meest waardevolle momenten in een leven, zijn die waarin hoe we iets doen het resultaat positief beïnvloedt en vice versa. Dan valt mededogen samen met gerichte maatregelen, voor de opvang van vluchtelingen en tegen discriminatie bijvoorbeeld. Dan versterkt de instantane bevrediging van het hoe de effectiviteit van het wat. Dan gaat het niet om die snel gekochte winterjas, maar om het je erop verheugen, of het weggeven ervan. Wie beseft dat het hoe evenzeer telt, laat zich niet verleiden door snelle successen.
Louise O. Fresco
NRC handelsblad 17 december 2014