In 2013 werd de 6-delige televisieserie Fresco’s Paradijs uitgezonden. In de serie neemt Louise Fresco de kijker mee naar allerlei plekken op de wereld waar op het gebied van landbouw en voedsel hoopvolle ontdekkingen gedaan worden.
Op zoek naar het paradijs waar iedereen genoeg en gezond te eten heeft, reist Louise Fresco de wereld over onder het motto “eten is weten is geweten”.
Regie: Marjoleine Boonstra
Research en productie: Lies Janssen
Camera: Pieter Huisman, Marjoleine Boonstra
Geluid: Kees de Groot, Pepijn Aben
Montage: Noël van Rens
Muziek: Harry de Wit
Geluidsmixage: Marc Lizier
Foto’s: Marjoleine Boonstra
Eindredactie: Bert Janssens
Louise Fresco begint haar tocht op Spitsbergen, waar diep in de ijskoude bergen alle zaden van bestaande voedselgewassen liggen opgeslagen: het meest waardevolle erfgoed van de mensheid. Vervolgens reist ze door het tweestromenland tussen de Eufraat en de Tigris, waar ooit de landbouw ontstond. In het gebergte in Kazakhstan treedt Fresco in de sporen van haar grote held, de Russische botanicus Nikolai Vavilov, die ontdekte dat daar de oorsprong van de appel ligt. In Engeland belicht ze het belang van de diversiteit van appels en andere landbouwproducten. Ze vergelijkt de kleinschalige varkensproductie in het Italiaanse Umbrië met de grote varkenstallen hier in Nederland en vraagt zich af hoe we onze vleesconsumptie kunnen verminderen. In Noorwegen, de grootste visproducent van Europa, analyseert ze de problemen met wilde vis en kweekvis om daarna in het Spaanse Galicië te onderzoeken of algen wellicht ooit een alternatief zouden kunnen zijn. In Japan, waar rijst onlosmakelijk met religie en cultuur verbonden is, stagneert de rijstproductie omdat de boeren te oud zijn en jongeren niet meer als boer willen werken. Juist daar toont zich de kracht van de wetenschap. In Mexico betreedt ze het domein van een van haar andere helden, de enige landbouwkundige die ooit de Nobelprijs won, Norman Borlaug. Zijn onderzoeken naar verbeterde rassen van granen hebben miljarden mensen op de wereld voor de hongerdood behoed. Ze eindigt ten slotte in de grote steden van deze aarde, waar een steeds groter deel van de totale wereldbevolking woont, waar de hele voedselproblematiek zich samenbalt en waar de macht van de consument zich bij uitstek kan doen gelden.
In de jaren twintig van de vorige eeuw oppert de Russische botanist Nikolaj Vavilov als eerste dat de wilde appelbossen in het Hemelse Gebergte in Kazachstan de thuishaven moeten zijn van alle andere appels op deze wereld. Via de zijderoute is de appel van daar uit aan zijn zegetocht over de wereld begonnen. Pas in 2010, als de genetische code van de appel wordt gekraakt, blijkt dat Vavilov gelijk had. De gunstige geologische en klimatologische omstandigheden daar hebben gezorgd voor de lekkerste en sterkste appels en het behoud van deze bossen is van cruciaal belang voor de diversiteit en resistentie van appels overal ter wereld. Woedend moet Fresco constateren dat Kazachstan het erfgoed van Vavilov, de appelcollectie in de botanische tuin van Almaty, volledig verkwanseld heeft. De tuin blijkt volledig in verval geraakt en heeft geen enkele wetenschappelijke waarde meer. In Engeland doen ze het beter. Gepensioneerd wetenschapper Barrie Juniper onderhoudt puur voor zijn plezier een appelboomgaard met zelfs een Shakespeariaanse variëteit en droomt ervan dat iedereen in zijn straat een andersoortige appelboom plant. Hoe minder variëteit, hoe kwetsbaarder voor ziektes de appel is. Brogdale Farm is met meer dan 2.000 variëteiten in dat opzicht een waar appelparadijs. Appeldeskundige Joan Morgan, die ze allemaal geproefd heeft, weet haarfijn aan Fresco uit te leggen waarom de Britten zo aan hun appels verknocht zijn.
In de zesdelige serie Fresco’s Paradijs trekt hoogleraar Louise Fresco onder het motto “eten is weten is geweten” de wereld over. Ze bezoekt plekken waar op het gebied van landbouw en voedsel hoopvolle ontdekkingen zijn gedaan, kleine stappen worden gezet of grote ontwikkelingen worden voorbereid. Fresco laat zien wat we kunnen leren van de fouten uit het verleden en benadrukt de noodzaak van de wetenschap en de macht van de consument voor de toekomst.
In aflevering vier van Fresco’s Paradijs reist Louise Fresco af naar Noorwegen waar de kabeljauwvangst dit jaar overvloedig is en men zelfs experimenteert met het kweken van kabeljauw. Maar het telen van vis is ook geen eenvoudig duurzaam alternatief. Is het eten van algen, die direct de gezonde omega 3-vetzuren leveren, wellicht beter? In het Spaanse Galicië probeert men ze op de markt te brengen. Na jaren van schaarste vangen Noorse vissers nu gigantische hoeveelheden kabeljauw in hun netten. Toch zijn ze er niet gerust op dat dit zo blijft. In de daarvoor uiterst geschikte fjorden leggen ze zich toe op het kweken van zalm. In één kweekbassin groeien zo’n honderdduizend kleine visjes uit tot volwassen zalmen, die tegen die tijd zo weinig ruimte hebben dat ze vrijwillig lucht komen happen. In een laboratorium in de buurt van Tromsø experimenteren de Noren met het kweken van kabeljauw. In grote ronde bassins zwemmen honderden exemplaren, die vakkundig van hun eitjes en sperma worden ontdaan. Goed door elkaar schudden in een glazen kolf met zeewater en de volgende generatie kabeljauwen is gemaakt. Terwijl Fresco samen met biowetenschapper Edel Elvevoll de wateren rond Tromsø doorklieft, bespreken ze hoe gezond vis eten is. Het zijn vooral de omega 3-vetzuren die daarvoor zorgen. Vissen halen die stoffen uit de algen in de zee. Fresco vraagt zich af of het dan niet makkelijker en beter is om algen te eten, zodat we bedreigde vissen kunnen ontzien. Algen zijn goedkoop en in principe onuitputtelijk. Uitgerekend bij de grootste viseters van Europa, de Spanjaarden, zijn ze daar mee bezig. In Galicië probeert Antonio Muiños met de creatieve hulp van chef koks consumenten rijp te maken voor het eten van algen. Maar dit blijft vooralsnog een culinair hoogstandje voor de elite.
In de vijfde aflevering van Fresco’s Paradijs reist Louise Fresco naar Japan, waar het verbouwen van rijst nog sterk verbonden is met religie en rituelen. Fresco bekijkt het verschil tussen wetenschap en religie. In Mexico treft ze collega’s, die daar het werk voortzetten van haar grote voorbeeld Norman Borlaug, die met zijn onderzoek naar tarwe en rijst hielp een miljard mensen van de honger te redden. Het produceren van voldoende basisvoedsel als tarwe, mais en rijst is nog steeds een van de grootste wetenschappelijke uitdagingen van deze tijd. Sprookjesachtig zijn ze, de taferelen van het rijstfestival op Mount Haguro in Japan. Rijst en cultuur zijn er onlosmakelijk verbonden met religie, maar Fresco vindt dat religie onvoldoende te bieden heeft om de productie te vergroten. Toch komen de rituelen om een goede oogst af te dwingen vaak voort uit reële landbouwproblemen, zoals de mijten in het rijststro die vroeger ziektes verspreidden en nu op het festival nog steeds met feestelijke vuren bestreden worden. Rijst behoort net als tarwe en maïs tot het basisvoedsel van de mens. In Mexico bezoekt Fresco het wetenschappelijk onderzoekscentrum CIMMYT, waar genetisch onderzoek wordt gedaan naar tarwe en maïs. Het was de uitvalsbasis van een van Fresco’s grote voorbeelden: Norman Borlaug. Borlaug is de enige landbouwwetenschapper die ooit de Nobelprijs in ontvangst mocht nemen en de eerste met het inzicht dat soorten gekruist moesten worden om zo de beste eigenschappen te verkrijgen. Zijn onconventionele praktische aanpak en creatieve experimenten stonden aan de basis van de groene revolutie en hebben zo wordt gezegd een miljard mensen van de hongersnood gered. Voldoende betaalbaar basisvoedsel als rijst, tarwe en mais is mede de basis voor politieke stabiliteit op deze wereld en op het CIMMYT werken ze daar met alle macht aan. Een andere tak van wetenschap, robotica, zal in de toekomst ook steeds belangrijker worden in de landbouw- en voedselsector, onder andere om het gebrek aan menskracht in de landbouw op te lossen. In het Miraikan Museum van wetenschap in Tokio dartelt Fresco vrolijk rond tussen de nieuwste foefjes, terwijl ze de lof bezingt van de technologische en digitale vooruitgang
Louise Fresco bezoekt in Mexico-Stad de grootste voedselmarkt ter wereld en ze laat zien hoe migratie en handel tussen Oost en West, zoals die langs de zijderoute, en de ontdekking van Amerika ons voedselaanbod beïnvloed hebben. Met kookboekenschrijfster Claudia Roden deelt ze haar nieuwsgierigheid naar de bronnen van ons eten, verhalen waar de moderne supermarktklant weinig meer van weet. Een gebrek aan kennis met rampzalige gevolgen. Louise Fresco kijkt haar ogen uit op de grootste voedselmarkt ter wereld: de Central de Abastos in Mexico-Stad. Op een oppervlakte van 300 hectare sluizen dagelijks 70.000 medewerkers via 300.000 bezoekers maar liefst 18 miljoen kilo voedsel door naar uiteindelijk 20 miljoen consumenten. Met de Mexicaanse schrijver Gonzalo Celorio spreekt ze over de ontwikkelingen in Mexico-Stad, dat in de tijd van de Spanjaarden een van de knooppunten van de Colombiaanse landbouwuitwisseling was. We danken er onder andere onze aardappelen, tomaten, koffie, suiker, sinaasappelen, bananen en chocola aan. In Londen is Louise Fresco te gast in de keuken van de internationaal gelauwerde kookboekenschrijfster Claudia Roden, die opgroeide in de miljoenenstad Caïro. Haar grootouders zijn afkomstig uit het Syrische Aleppo, het eindpunt van de zijderoutes, die ons onder meer appels, thee, rijst, noten en specerijen brachten. Roden verzamelt haar recepten het liefst bij gewone mensen thuis, en gaat zo ver mogelijk terug naar de bron. Waar vroeger de straatnamen in de steden aangaven wat er aan voedsel te koop was, is tegenwoordig de supermarkt dé plek waar mensen hun karretjes volladen. Vervreemding, verleiding en verspilling zijn de bijwerkingen van deze moderne voedselparadijzen en leiden tot onkunde, overgewicht en overconsumptie.