MENU

Als politici meer boeken zouden lezen, zou het land er beter voorstaan

De 14de-eeuwse Italiaanse dichter Petrarca beschouwde ze als zijn beste vrienden, hoewel ze zo verschillend waren in leeftijd en afkomst. Uitstekend geïnformeerd stonden ze altijd voor hem klaar, maar als hij geen zin in hun gezelschap had, verwijderde hij ze resoluut. Hij leerde van hen, ze maakten hem vrolijk en waren niet veeleisend: een rustige kamer was genoeg.

Deze geleerde vrienden van Petrarca waren zijn boeken. Uit boeken haalde hij alles wat voor het leven van belang is. En dan heb ik niet over het voor de hand liggende nut van lezen: goed voor geheugen, concentratie, analytisch denken, doorzettingsvermogen en taalbeheersing. Petrarca’s omschrijving van het boek als vriend verwijst naar de inspanning die de lezer moet leveren. Met boeken ontwikkel je een unieke relatie, als met een dierbare vriend: hoe een zo volledig ander leven toch zo dichtbij kan zijn. Je moet je openstellen om van boeken te leren. Soms worstel je met een boek, het geeft zich niet. Het is ontoegankelijk als een norse vriend. Dat geldt niet alleen voor non-fictie, maar juist ook voor romans. Kunst, ook in andere vormen, leert ons anders te kijken. Een eigenschap die schaars wordt.

Als er een groep is die vrienden ontbeert in deze tijd zijn dat de politici. Ik vrees dat zij ook weinig lezen (ja, het excuus is bekend: te veel kranten en internet). Want als ze dat wel deden, dan zou het er wellicht beter voorstaan met dit land. Dan zouden we niet deze beschamende vertoning hebben waarin maandenlang niemand zich over aversies en gepercipieerde tegenstellingen heen kan zetten. Waarin niemand ook maar een ogenblik de eigen visie kan relativeren. Waarin geprolongeerde navelstaarderij wordt verkocht als het toppunt van morele zuiverheid. Waarin gelijk hebben veel belangrijker is dan gelijk krijgen.

Heren en dames politici, lees een boek! Lees voor het perspectief. Kies dus niet voor onmiddellijke herkenbaarheid, maar juist voor het anders zijn, in tijd en plaats. Lezen moet u over mensen die niet op u lijken, over anderen die niet uit uw eigen hier en nu komen. Van boeken lezen word je weerbaarder. Weerbaar word je niet doordat anderen je beschermen of het je makkelijker maken. Weerbaar word je door jezelf in ongenaakbaar licht te zien, je eigen reilen en zeilen te relativeren. Door te zien wat het leven van ieder mens vraagt en daarnaar te handelen, in plaats van vast te zitten in het eigen gelijk.

Ik doe maar een greep uit de klassieken. Lees Middlemarch van George Eliot om te leren over gefnuikte idealen van vrouwen in een wereld op drempel van grote veranderingen. Lees Things Fall Apart van Chinua Achebe over hoe (koloniale) invloeden van buitenaf en behoudzucht de gemeenschap ten onder laten gaan. Lees Le Rouge et le Noir van Stendhal over hoe de emoties van een kwetsbare jongen hem tot een speelbal maken en zijn carrière blokkeren. Lees Amos Oz’ Black Box over een seculiere rationalist en een eenvoudige religieuze man, gebonden door dezelfde vrouw. In ieder van die boeken staan relaties tussen individuen die vandaag de dag met weinig moeite herkenbaar zijn.

Zakt u de moed al in de schoenen bij dikke romans uit vorige eeuwen? Bij alles dat langer is dan twee pagina’s? Dwing u dan tot discipline en afstand. Niets kan belangrijker zijn dan verder te kijken dan de Haagse kaasstolp. Lees, beste politici, om te leren om moed te hebben, om uw kleine tegenstellingen en teleurstellingen nietig te verklaren – de wereld staat in brand.

Louise O. Fresco
NRC Handelsblad, 6 september 2021