De digitale toekomst hoeft niet zwart te zijn
Column
Louise O. Fresco
Facebook is het topje van de ijsberg. Gegevens van gebruikers die worden doorverkocht en misbruikt voor reclame en politieke beïnvloeding? Peanuts. U wordt al lang gevolgd op straat, op het station en in winkels, en straks ook in uw huis, via ijskast of thermostaat. Smart dust (minicomputers, kleiner dan één vierkante millimeter) zullen water- of voedselkwaliteit monitoren. Geen Facebook voor nodig.
Lees het apocalyptische The Circle van Dave Eggers over het bedrijf dat de hele wereld, inclusief onze geheugens, in zijn greep zal houden. Binnenkort, zo waarschuwen de doemdenkers, zijn wij alleen datapakketjes.
Er gebeurt inderdaad veel waarvan we de gevolgen niet overzien. Dat is bij technische veranderingen meestal het geval. Vooruitgang is een proces, waarbij we leren de technologie en gedrag en wetgeving aan te passen. Met de kennis van nu was de eerste auto een moordwapen in handen van onervaren chauffeurs op wegen zonder stoplichten en trottoirs. In de loop der tijd kregen auto’s gordels, kreukelzones en airbags, én werden wegen veiliger en weggebruikers getraind.
De cruciale woorden zijn hier „in de loop der tijd”, want de aanpassing heeft krap anderhalve eeuw geduurd. Nooit was er een moment dat een regering of burgers weloverwogen besloten dat zij de auto wilden. Het bedrijfsleven werd pas geleidelijk aan banden gelegd en moet nog steeds gecontroleerd worden (denk aan dieselgate).
Het verschil met de grote internetbedrijven of mobiele telefonie is de snelle en wereldwijde invoering. Maar ook hier is er geen collectieve besluitvorming, geen beeld van de enorme gevolgen. Als de invoering van Facebook aan regelgeving onderhevig was geweest, inclusief de vereiste beoordeling van verwachte risico’s, net als bij geneesmiddelen, is de vraag of we het ooit hadden toegestaan.
Intussen zitten we nu met een duizelingwekkend groeiende ijsberg aan digitale technologie, sensoren en kunstmatige intelligentie. Een ‘klont’, zoals Maxim Februari het betitelt in zijn gelijknamige roman. Maar Klont of The Circle vormen geen centralistische samenzwering, van bedrijven noch overheden. Data worden geen wijsheid, de moraal wordt niet grootschalig uitbesteed aan machines. Net zo goed als dat niet gebeurde toen het schrift of de drukkunst de gedachten losmaakten van het individu en ‘uitbesteedden’ aan materiële bronnen. ‘Externe intelligentie’ is niet hetzelfde als bewustzijn of begrip. De een denkt dat individuen geen stap meer ongemerkt zetten, de ander ziet juist kansen in een gepersonaliseerde benadering van voeding, werk en levenslang leren.
Binnen enkele decennia zullen elke vierkante meter land, elke fabriek, auto en mens verbonden zijn. Zoals bij alle technologie kan dit ingezet worden ten goede en ten kwade. De zaak is om niet te vervallen in het bagatelliseren van de gevolgen, noch in fatalistisch schaduwdenken.
Net zoals het ons tijd heeft gekost om de auto te reguleren of DDT te verbieden (en nu te verzinnen hoe we de onvoorziene neveneffecten daarvan opvangen), moeten we ook bij het conglomeraat van kunstmatige intelligentie en digitalisering komen tot wereldwijde afspraken.
Wetgeving, handhaving en beroepsmogelijkheden zullen eerst achterblijven bij de snelheid van verandering, maar ze zijn niet onmogelijk. Meer dan dat hebben we een gedeelde visie op vooruitgang nodig. Anders vervallen we in een gevaarlijke digitale dystopie waarbij het ene verboden wordt en het andere lukraak getolereerd wordt. De vraag moet niet zijn hoe ver willen we gaan, maar hoe nieuwe technieken ten dienste komen van diversiteit en welzijn, en niet leiden tot uniformiteit en beperkte economische groei.
Deze column is verschenen in NRC handelsblad op 18 april 2018
- Columns NRC
- 2020 2019 2018 2017 2016 2015 2014 2013 2012 2011 2010 2009 2008
- De meest recente column
Steun consument slim bij zijn zelfbetutteling
kunt u nu lezen in NRC handelsblad - Twee weken na publicatie zijn de columns hier te lezen
- Alleen al het plannen maken is hoopgevend31 dec 2018
- Beperk consumptie in plaats van geboorte17 dec 2018
- Kijk niet weg van de honger in Jemen03 dec 2018
- Kernenergie, nu graag de goede discussie19 nov 2018
- Pas op met sluipende gedachteloosheid05 nov 2018
- Onrustbarend: overal eigen nieuws eerst22 okt 2018
- Vervang luisteren niet door zwartmakerij08 okt 2018
- Ga uit van vertrouwen, geen wantrouwen24 sept 2018
- Relativeren helpt het beste tegen jullie stress10 sept 2018
- Vlees eten: romantische en pragmatische keuze27 aug 2018
- Een afgegleden maar onmisbaar ministerie13 aug 2018
- Lezen is geen snelle zelfhulpcursus30 juli 2018
- Meer zonnepanelen? Ja, maar in de Sahara16 juli 2018
- Paddestoelenleer wordt de nieuwe luxe02 juli 2018
- Een beetje stad en een beetje platteland18 juni 2018
- Innovatie: mentaliteit, geen programma04 juni 2018
- Ander klimaat dwingt landbouwrevolutie af07 mei 2018
- De digitale toekomst hoeft niet zwart te zijn18 apr 2018
- Ook bij voedsel is de morele dimensie er04 apr 2018
- De universele waarde van 'lokale' kunst21 mrt 2018
- Bij nobele intentie geldt noblesse oblige07 mrt 2018
- De moestuin van Afrika - in theorie21 feb 2018
- Een echte Amerikaan kan het zelf09 feb 2018
- Het dilemma tussen ingrijpen en helpen24 jan 2018
- De eigen waarheid van verschroeide aarde10 jan 2018