De mens, een prestatiemachine
Column
Louise O. Fresco
Niet toevallig wordt de Tour de France vaak een titanenstrijd genoemd, een strijd tussen de klassieke Griekse oergoden. Er zit inderdaad iets onmenselijks in de manier waarop de renners met doodsverachting hun lichaam slopen onder het mom van heroïek. Er zit ook iets inherent oneerlijks aan: de bezwete mannen in gekleurd lycra op onze fietspaden zullen hier nooit aan kunnen tippen, ook al waren ze veel vroeger begonnen. Fietsen, net als andere topsporten, is niet alleen een kwestie van heel veel trainen maar ook van genetica en de juiste inputs: voeding, maar ook allerlei prestatieverhogende middelen. Ooit was er epo en bloeddoping, nu ongetwijfeld veel anders. We vinden dat oneerlijk, en dus wordt successievelijk alles wat traceerbaar is verboden in een eeuwigdurende wedloop tussen farmaceuten en sporters. Waarschijnlijk is de genetica doorslaggevend: wielrenners moeten klein en dun zijn, zwemmers moeten lange armen hebben, grote handen en een platte borstkas. De beste hardlopers komen uit Oost-Afrika waar ze dunne benen hebben, lange achillespezen en een efficiënte zuurstofopname.
Aan inherente beperkingen valt wat te doen. Er is een geval bekend van een honkbalspeler die een langere pees in zijn werparm liet zetten. Vandaar is het een relatief kleine stap naar het drastisch interveniëren in het lichaam van de sporter, biochemisch of chirurgisch. Nog verder, maar niet ondenkbaar is het selecteren van ouders met het juiste genetische materiaal om atleten voort te brengen.
Nooit eerder beschikte de mensheid over verfijndere en snellere technieken om overerfbare wijzigingen aan te brengen in het menselijke genoom. Via technieken als gene editing ligt het op den duur binnen de mogelijkheden om weerstand tegen ziekten, verbeterd geheugen en optimale sportlichamen te kweken.
Dat lijkt haaks te staan op het ideaal dat sport om meer gaat dan het fysieke. Titanen moeten ook afzien en moed tonen. In theorie belet niets ons om ook te interveniëren in geestelijke en intellectuele capaciteiten. Er bestaan al smart drugs die sommige studenten nemen voor examens. Hun werking is beperkt en kortdurend. Het systematisch verhogen van het potentieel van studenten met duidelijke talenten, naar analogie van (wiel)renners, is niet aan de orde, de ouders daargelaten die hun kinderen vroeg leren lezen, naar Mozart laten luisteren en expres meertalig opvoeden. Maar ook hier openen zich vergezichten: het toedienen aan zwangere vrouwen van middelen die, ik noem maar wat, de ontwikkeling van de prefrontale cortex van de foetus stimuleren of de pijntolerantie verhogen.
Het verst in de verbetering van de mens gaan de transhumanisten, die een nieuwe mens willen scheppen vanuit het brein, en de dood willen afschaffen of drastisch uitstellen.
Al is dit alles nog niet concreet aan de orde, het begint griezelig te lijken op eugenetica en het reduceren van mensen tot prestatiemachines, in plaats van hen te helpen zich te ontwikkelen tot een waardevol lid van de samenleving. Dat laatste klinkt lovenswaardig, maar ook nu laten we de verschillen tussen mensen niet zonder meer bestaan. We doen immers niets anders dan ingrijpen. Dankzij uiteenlopende interventies van kunstmest tot vaccinatie en antibiotica, en niet te vergeten scholing, hebben we veel lijden en ongelijke kansen weggenomen. We zijn en blijven niets anders dan het product van de evolutionaire interactie tussen mens en technologie.
In dit tijdperk van potentiële radicale interventies is de vraag of we weten waar we aan beginnen, waar de grenzen liggen en waar de ‘ontmenselijktheid’ begint (en hoe bijvoorbeeld China en India hiertegenover staan). Is over enkele decennia de wielrenner een robot en over een eeuw een humanoide?
Deze column is verschenen in NRC handelsblad op 26 juli 2017
- Columns NRC
- 2020 2019 2018 2017 2016 2015 2014 2013 2012 2011 2010 2009 2008
- Vegetarisch is niet langer excentriek27 dec 2017
- Afrika zal zich achter China scharen22 dec 2017
- Hoe om te gaan met het Russisch fatalisme13 dec 2017
- Onder onze voeten kolkt een lavastroom29 nov 2017
- De bloemkool wordt duur betaald. Of niet?15 nov 2017
- Omgeving bepalend bij seksueel misbruik01 nov 2017
- Kom met alternatieven voor dit regeerakkoord18 okt 2017
- Alcohol maakt u lelijker dan u lief is04 okt 2017
- St. Maarten ideaal voor duurzame toekomst20 sept 2017
- De strijd tussen angst en vernieuwing06 sept 2017
- Blijf thuis, toerist: het Rijks staat ook online23 aug 2017
- Xylella, een tragedie met alleen verliezers09 aug 2017
- De mens, een prestatiemachine 26 juli 2017
- Het grote ontbloten is weer begonnen11 juli 2017
- Congo is niet ver-van-mijn-bed 28 juni 2017
- Durft Den Haag nog wel vooruit te lopen?14 juni 2017
- Ramadan gaat over meer dan voedsel31 mei 2017
- Macrons kans: de smaak van la France17 mei 2017
- Die somberheid over de aarde deel ik niet03 mei 2017
- Anders over voedsel denken – door Big Mac19 apr 2017
- Klimaat: vermijd demoniserend denken05 apr 2017
- GroenLinks heeft VVD en bedrijfsleven nodig 22 mrt 2017
- Alleen vrede maakt al het andere mogelijk08 mrt 2017
- Mannenmoratorium helpt de democratie22 feb 2017
- Toon respect voor de VS, ondanks Trump08 feb 2017
- De beste garantie tegen oorlog en armoe25 jan 2017
- Gevraagd: nationaal debat over voedsel11 jan 2017