Gevraagd: nationaal debat over voedsel
Column
Louise O. Fresco
Er bestaat bij mijn weten geen enkel land dat een geïntegreerd langjarig beleid voert voor de voedselketen. Niet de VS of Frankrijk en ook niet Duitsland, dat wel consumentenbescherming bij het ministerie voor voedsel en landbouw heeft opgenomen. In Nederland is door ministers Verburg en Klink ooit een gezamenlijke nota over voedsel en gezondheid geschreven, er ligt een relevant WRR-rapport, maar een visie van alle partners, hebben we niet. Het Nationale Voedseldebat later deze maand, waartoe vier bewindslieden hebben opgeroepen, zou een mooi begin vormen. Ondertussen is het zinvol om naar een ander Europees land te kijken waar dit beleid evenzeer ontbreekt en de situatie nog veel nijpender is: Italië. Het is moeilijk om Italiaans voedsel niet te idealiseren: zongerijpte tomaten, handgemaakte pasta, linzensoep, zelf-geplukte groenten, goudgroene olijfolie in dunne straaltjes uitgeschonken, een mootje gegrilde vis in een grotendeels vegetarisch dieet, gegeten aan lange tafels met de hele familie. Eenvoudig, gezond, natuurlijk, eerlijk.
Bij nader inzien houdt niet veel hiervan stand. Ook Italiaanse kinderen worden dik, en snel ook. Fastfood is overal. Het platteland loopt leeg en vergrijst. Voor jonge boeren is nauwelijks toekomst. De arbeid wordt geleverd door immigranten. Goedkope kippenbouten uit Oost-Europa verdringen de lokale kippen bij de poelier. Overal verdwijnt de middenstand in de voedselsector, omdat de dorpen leeglopen en de supermarkt goedkoper en vaak ook kwalitatief beter en diverser is. Tel daarbij op de voedselschandalen – jaren oude ‘verse’ mozzarella – en vervuiling door stortplaatsen beheerd door de maffia. Wil Italië niet alles verliezen, dan moet het opnieuw betekenis geven aan het merk ‘Italiaans’, aan de associatie met kwaliteit en gezondheid.
Mutatis mutandis, afgezien van de maffia, geldt hetzelfde in Nederland. Leeglopend platteland, gebrek aan kansen voor jonge boeren, verdringen van lokale producten en middenstand en, vooral, de wens lokale tradities te herstellen waardoor boer, ambachtelijke verwerker en consument elkaar weer ontmoeten.
Hoe verder? Terug kunnen we niet. De gedachte dat het verleden beter was, gaat voorbij aan de geweldige kwaliteit, diversiteit en veiligheid van voedsel die Europese burgers nu genieten. Werken in de landbouw en voedselverwerking is eenvoudig te zwaar, de distributie naar steden te complex. Het milieu en de mens zijn gediend met gps-gestuurde tractoren, drones en fabrieken met robots. Modernisering is onomkeerbaar, maar hoeft niet altijd gepaard te gaan met schaalvergroting en anonimiteit. Kleine boeren, kaasmakers enzovoorts beschermen we echter alleen als we expliciet kiezen om naast productie andere functies als het handhaven van landschap en leefbaarheid te belonen. Half centraal Italië verandert in een woestenij van kreupelhout als de olijfboomgaarden niet onderhouden worden, ook al brengen ze bijna niets op. Iets vergelijkbaars geldt voor gebieden buiten de Randstad. Het aandeel van de food-agri-sector in het bruto binnenlands product en het belang ervan is groot genoeg om financiering hiervoor te rechtvaardigen.
Dit alles vraagt een creatief ruimtelijk gedifferentieerd beleid dat overheden, consumenten, producenten en bedrijfsleven omvat. Fiscale aanpassingen zijn mogelijk nodig, bijvoorbeeld bij bedrijfsovername door jonge boeren of lage btw-tarieven voor duurzame productie. Consument en producent kunnen elkaar op de digitale markt ontmoeten, mits de voedselveiligheid voldoende is gegarandeerd. De toekomst is een evenwicht van hi-tech en specialisme, van bulk en niche, van export en lokaal. Wil Nederland ook dan leidend blijven, dan vraagt dat inderdaad om een nationaal debat.
Deze column is verschenen in NRC handelsblad op 11 januari 2017
- Columns NRC
- 2020 2019 2018 2017 2016 2015 2014 2013 2012 2011 2010 2009 2008
- Vegetarisch is niet langer excentriek27 dec 2017
- Afrika zal zich achter China scharen22 dec 2017
- Hoe om te gaan met het Russisch fatalisme13 dec 2017
- Onder onze voeten kolkt een lavastroom29 nov 2017
- De bloemkool wordt duur betaald. Of niet?15 nov 2017
- Omgeving bepalend bij seksueel misbruik01 nov 2017
- Kom met alternatieven voor dit regeerakkoord18 okt 2017
- Alcohol maakt u lelijker dan u lief is04 okt 2017
- St. Maarten ideaal voor duurzame toekomst20 sept 2017
- De strijd tussen angst en vernieuwing06 sept 2017
- Blijf thuis, toerist: het Rijks staat ook online23 aug 2017
- Xylella, een tragedie met alleen verliezers09 aug 2017
- De mens, een prestatiemachine 26 juli 2017
- Het grote ontbloten is weer begonnen11 juli 2017
- Congo is niet ver-van-mijn-bed 28 juni 2017
- Durft Den Haag nog wel vooruit te lopen?14 juni 2017
- Ramadan gaat over meer dan voedsel31 mei 2017
- Macrons kans: de smaak van la France17 mei 2017
- Die somberheid over de aarde deel ik niet03 mei 2017
- Anders over voedsel denken – door Big Mac19 apr 2017
- Klimaat: vermijd demoniserend denken05 apr 2017
- GroenLinks heeft VVD en bedrijfsleven nodig 22 mrt 2017
- Alleen vrede maakt al het andere mogelijk08 mrt 2017
- Mannenmoratorium helpt de democratie22 feb 2017
- Toon respect voor de VS, ondanks Trump08 feb 2017
- De beste garantie tegen oorlog en armoe25 jan 2017
- Gevraagd: nationaal debat over voedsel11 jan 2017