NRC Handelsblad

Hoop op nieuwe lente tussen Israël en Iran

Column
Louise O. Fresco

Afgelopen week werd niet alleen Pasen gevierd maar ook Pesach, ten onrechte wel eens het joodse Pasen genoemd – immers, de feesten hebben inhoudelijk niets met elkaar te maken. Pesach gedenkt de bevrijding van de Joden uit Egypte, Pasen de dood en opstanding van Jezus Christus, verhalen die verwijzen naar twee periodes waartussen 1500 jaar verschil zit. Het enige wat Pasen en Pesach met elkaar verbindt, zijn de rituelen, het handhaven van een traditie die zich over millennia uitstrekt. De gedachte dat je deelneemt aan handelingen die zovele generaties voor je op bijna identieke wijze hebben verricht, kan een bron van identiteit en zelfs ontroering zijn. De eenvoud van de teksten en hun herhalingen zijn onweerstaanbaar zelfs voor wie niet religieus is. Gezegend zij uw naam. De verhalen mogen dan verschillend zijn, het is geen toeval dat Pasen en Pesach al tweeduizend jaar in dezelfde periode worden gevierd. Sterker nog, het fameuze laatste avondmaal van Jezus en de discipelen was naar alle waarschijnlijkheid de Seder, de maaltijd van de eerste avond van Pesach. De oorsprong van beide feesten ligt in de viering van de terugkeer van de lente, gesymboliseerd door het ei dat zelf weer het symbool is van vruchtbaarheid en nieuw leven.

Er zijn meer aanwijzingen, zoals het woord voor Pasen in het Engels en het Duits dat zou verwijzen naar een Germaanse vruchtbaarheid godin, Ostra. Of het aanbieden van de omer, de eerste groene gerst in de Joodse traditie. In de islam bestaat overigens geen vergelijkbaar voorjaarsfeest, misschien vanwege de oorsprong in een samenleving van nomadische herders. De seizoenen en dus de landbouw bepalen de festivals, net zoals de ´lichtfeesten´ Kerst en Chanoeka die ook niet toevallig tegelijkertijd gevierd worden. Wie nu door de supermarkt loopt, merkt alleen nog dat het lente is omdat bloembollen en tuinstoelen in de aanbieding zijn. Het ontgaat de consument volledig dat, althans op het noordelijk halfrond, de voedselvoorziening weer op gang komt en de oude voorraden langzamerhand vervangen zullen worden door verse nieuwe producten. Dankzij de wereldhandel is bijna alles het hele jaar door beschikbaar, uit het zuidelijk halfrond, de tropen en de kassen. Alleen voor wie zich buiten de stad waagt, zijn straks de prille tekenen van het landbouwseizoen zichtbaar, het tere groen van wintertarwe, de lammetjes en later nog de koeien met hun huiverende kalveren. Al zijn er wetenschappelijk veel bedenkingen te formuleren bij dieren in de wei (mest, broeikasgassen, mogelijke besmetting), zelfs de meest verstokte onderzoeker begrijpt dat de emotie van het voorjaar de overhand heeft in onze tijd.

Pasen en Pesach brengen beide, net als de lente met zijn aankondiging van een overvloed aan voedsel, een boodschap van existentiële hoop. De belofte van verlossing van het individu door het offer van het individu, Jezus als symbolisch lentedier, het lam Gods, en de verlossing van het Joodse volk. Die thema’s hebben hun betekenis ver buiten enige religie. Pesach en Pasen 2015 vallen samen met een uiterst precaire situatie in het Midden-Oosten. Biedt het nucleaire akkoord hoop op vreedzame oplossingen of op vermindering van de spanning, bijvoorbeeld tussen Israël en Hezbollah? Kan IS hiermee onschadelijk gemaakt worden? Zal Iran ooit de rol kunnen spelen waarvoor het de potentie heeft? De ironie van de geschiedenis is dat Israël en Iran meer gemeenschappelijk hebben dan de meeste mensen weten: een goed opgeleide middenklasse, een geweldig potentieel voor technologische innovatie en de noodzaak van politieke vernieuwing. Ooit zouden zij de motor van de opleving van de regio kunnen vormen. Een absurde gedachte of toch: een nieuwe lente, een nieuw geluid, nieuwe hoop?

 

Deze column is verschenen in NRC handelsblad op 8 april 2015