NRC Handelsblad

Meneer de president, Afrika is geen speeltje

Louise O. Fresco

‘Geachte President Bush,

Vol spanning hebben wij uw reis naar Afrika gevolgd. Helaas stond er niet veel in de internationale pers, en moesten wij het meeste halen van de website van het Witte Huis. Wij zijn verheugd dat de machtigste man van de wereld ons continent heeft bezocht. In zes dagen was u in vijf landen. We vragen ons wel af of u meer dan een glimp van ons hebt opgevangen, terwijl u met gillende sirenes van het vliegveld naar de hoofdstad werd gereden langs een geheel schoongeveegde snelweg. Is er iets geweest dat uw beeld van Afrika heeft kunnen veranderen? (Dat u vooral binnenlandse motieven had is ons niet ontgaan; ons werelddeel is altijd een dankbaar reisdoel als de aandacht van andere problemen moet worden afgeleid.)

Gezegend met natuurlijke schoonheid noemde u ons – we nemen aan dat u dacht aan de leeuwen en antilopen, en niet aan de rode geërodeerde landbouwgronden en zandwoestijnen. Afrika heeft zo een levendige cultuur, zei u daarbij, al weten we niet goed waar u op doelde, want zoveel Afrikaanse kunstenaars zult u niet kennen, laat staan dat u iets gemerkt hebt van de levendige cultuur van onze sloppenwijken. Na deze twee kwalificaties kwam u met uw belangrijkste oordeel: in de 21e eeuw is Afrika een werelddeel met economisch potentieel. Lees: grondstoffen. Dank u – dat was ons ook al opgevallen. Sterker nog, we zijn er ons maar al te goed van bewust dat wij na de jaren van verwaarlozing na de Koude Oorlog nu opnieuw een geopolitiek belang vertegenwoordigen. We zijn er trots op dat onze gemiddelde groei in de afgelopen jaren op zo’n 5 procent is uitgekomen, waarbij die van de eurozone in het niet valt (om over uw eigen economie nog maar te zwijgen). Natuurlijk lag dat ook aan de grondstoffenschaarste en de grote hoeveelheid liquide middelen in omloop, maar toch. Als uw eigen kredietcrisis zich niet uitbreidt tot de Aziatische landen, verwachten we in 2008 een vergelijkbaar jaar. Duidelijkheid over de Amerikaanse dollar en rente zou ook helpen, maar daar wijdde u helaas geen woorden aan.

U kwam met veel geld voor onderwijs, vrouwen en gezondheidzorg die u zeer belangrijk achtte. Wij hebben u niet nodig om ons dat te vertellen. Helaas laten alle (!) evaluaties zien dat dergelijke ontwikkelingshulp geen of zelfs negatieve effecten heeft. Het is een hardnekkig misverstand dat je armoede op de lange termijn kunt bestrijden door directe giften of door moderne, te dure klinieken. Dat lukt alleen door economische groei. Er is geen land in de wereld, met uitzondering misschien van de Golfstaten, waar de armoede is achteruitgegaan zonder groei van de landbouw en, geleidelijk, andere economische sectoren. Op het platteland, waar 70 procent van de armen wonen, begint alles. Onze zorg is allereerst dat de landbouw zich goed kan ontwikkelen en niet weggevaagd wordt door goedkope invoer of gratis voedselgiften. Wij verwachten geen giften. En al helemaal geen giften waaraan absurde voorwaarden zijn verbonden, zoals voor de gezondheidszorg waarvan het geld op last van uw conservatieve achterban besteed moet worden aan nutteloze voorlichtingscampagnes voor seksuele onthouding als preventie tegen hiv-aids.

Dat onze machtshebbers staan te trappelen om iedere vorm van westers geld te ontvangen, zegt niets. U zou als geen ander moeten weten dat zij zelden de stem van het volk vertegenwoordigen en dat ze alleen oog hebben voor de korte termijn. U kwam ook met verhalen over democratie die u wilt ondersteunen en stabiliteit die gehandhaafd moet worden. We nemen aan dat u gewoon bedoelde dat u de Amerikaanse militaire aanwezigheid in Afrika wilt uitbreiden.

Als u uw eigen woorden serieus neemt over ons potentieel, investeer dan met ons in Afrika. Leg uw bedrijven geen beperkingen op behalve die van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Investeer met ons in de landbouw, in kunstmest en zaden, in hygiënische slachthuizen en voedselopslagplaatsen, zodat niet meer een kwart van de waar bederft. In elektriciteitsvoorziening, zodat ’s avonds onze kinderen kunnen lezen en de dokters kunnen opereren. Investeer met ons in betrouwbare financiële diensten met een eerlijke rente zodat we veilig kunnen sparen en niet meer dagen in de rij moeten staan en in één keer ons salaris moeten opnemen. Stimuleer de overdracht van telecommunicatietechnologie, zodat wij in een keer de sprong kunnen maken naar mobiele telefonie en het isolement van het platteland kunnen opheffen.

En laat het toerisme alstublieft aan ons over, zodat onze wildparken niet verworden tot een Afrikaans Disneyworld.

Ja, Afrika is een werelddeel met veel potentieel. Dat beginnen veel landen te ontdekken, niet in de laatste plaats de Aziatische. Als uw woorden echt gemeend zijn, help ons dan ook door ons te leren hoe wij met de Chinezen en anderen moeten onderhandelen over arbeidsvoorwaarden en milieueisen, zoals u zelf zo goed blijkt te kunnen. Tot slot danken wij u voor uw bezoek en uw woorden van betrokkenheid. Wij begrijpen dat u graag iets goeds wilt doen voor Afrika. Maar wij beseffen al lang dat ontwikkelingshulp voortkomt uit uw eigen behoefte om u goed te voelen, en niet uit onze noden. De white man’s burden is een zelfopgelegde last waar wij niet om gevraagd hebben. Wij zijn goed in staat onze eigen last te dragen, dank u.

Met vriendelijke groet,
De Afrikaanse Federatie van Jongeren.’

Deze column is verschenen in
NRC handelsblad op 4 maart 2008 (download pdf)

Lees hier de volgende column: Voedsel is geen olie