Een afgegleden maar onmisbaar ministerie
Column
Louise O. Fresco
In een tijd waarin Nederlands belang makkelijk wordt verengd tot commerciële voordelen en nationalisme in al of niet verhulde vorm hoogtij viert, hebben we behoefte aan een krachtig ministerie van Buitenlandse Zaken en een scherp buitenlands beleid, gestoeld op brede publieke steun. Helaas is er veel wat op het tegendeel wijst. Deze krant gaf onlangs nog een analysevan het interne ongenoegen op het ministerie: de degradatie tot inwonende partij in een inadequaat gebouw, straffe bezuinigingen, bureaucratie en het gebrek aan diversiteit vooral wat betreft migratie-achtergrond. Resultaat: uitholling van expertise en mogelijk ook motivatie.
Externe veranderingen hebben rigoureuze effecten op het gezag en de rol van ‘BZ’. Mogelijk was 9/11 het begin van een kentering. Die aanval toonde aan dat zogenoemde non-state actors onvoorspelbare en dramatische invloed hebben op geopolitieke verhoudingen. Onderhandelen met staten blijkt te beperkt, vooral omdat juist ‘failed states’ crises veroorzaken waar terroristische groepen van profiteren.
In deze eeuw maakte vervolgens het optimisme over het einde van de Koude Oorlog en handelsliberalisering plaats voor internationale bezorgdheid over duurzame ontwikkeling. In het besef dat mondialisering ook te ver kan gaan blijken staten veelal machteloos. Grote bedrijven en ongebonden kapitaal domineren steeds meer de internationale relaties. De verschuiving van de morele poot – ontwikkelingssamenwerking – naar een pragmatisch programma voor buitenlandse handel en ontwikkeling, was een logisch antwoord, maar niet een substituut voor een nieuw BZ.
Er gebeurt nog meer dat Buitenlandse Zaken dwingt tot herbezinning. Steden en provincies sturen missies naar Beijing of Californië dat het een lust is. Andere ministeries breiden hun internationale programma’s uit, evenals niet-gouvernementele organisaties. Nederlandse bedrijven werken bijna altijd internationaal, ook het mkb. En niet het minste punt, Europa’s lidstaten treden, zeker in multilateraal verband, steeds meer als een groep op. Voor een apart beleid is weinig ruimte. In tegenstelling tot bijvoorbeeld Canada en Noorwegen, kiest Nederland niet voor gespecialiseerde niche-diplomatie. Van een buitenlandspecialist tot primus inter pares tot ondergefinancierde en slecht bezette coördinator lijkt de rol van BZ steeds meer af te kalven.
Deze constateringen zijn niet nieuw. Al enkele jaren liggen er twee verstandige rapporten over de toekomst van Buitenlandse Zaken en de diplomatie van respectievelijk de WRR en de commissie-Docters van Leeuwen. Maar het lijkt alsof het onderwerp maar niet wil leven. Niet in de politiek, niet in de samenleving. Ophef over de woorden van ministers is iets anders dan werkelijk inzicht in de noodzaak te investeren in een nog steeds onmisbaar ministerie. Laten de velen die zich graag deskundig achten beseffen dat diplomatie een vak is dat kennis vereist van de lange termijn en de golven van de geschiedenis. Die kennis is weliswaar niet het monopolie van BZ, maar daar moet absoluut de kern liggen van de expertise van buitenlandse betrekkingen. Wel vereisen de complexe geopolitieke vragen zoals klimaat of handelspolitiek diplomaten die ook technische vakkennis hebben.
In een post-truth samenleving ligt beïnvloeding van de publieke opinie op de loer. Iedere Nederlander heeft een mening over buitenland en buitenlandse politiek. Informatie en desinformatie over het buitenland komt via een veelheid aan kanalen tot burgers, razendsnel en steeds vaker via bewuste manipulatie. Een sterk ministerie van Buitenlandse Zaken is essentieel in een verwarrende wereld, en niet alleen vanwege de broodnodige economische diplomatie. Het betekent ook een binnenlandse taak voor diplomaten. Richt de aandacht daarom mede op de generatie van millennials voor wie een internationale blik vanzelfsprekend is.
Deze column is verschenen in NRC handelsblad op 13 augustus 2018
- Columns NRC
- 2020 2019 2018 2017 2016 2015 2014 2013 2012 2011 2010 2009 2008
- De meest recente column
Steun consument slim bij zijn zelfbetutteling
kunt u nu lezen in NRC handelsblad - Twee weken na publicatie zijn de columns hier te lezen
- Alleen al het plannen maken is hoopgevend31 dec 2018
- Beperk consumptie in plaats van geboorte17 dec 2018
- Kijk niet weg van de honger in Jemen03 dec 2018
- Kernenergie, nu graag de goede discussie19 nov 2018
- Pas op met sluipende gedachteloosheid05 nov 2018
- Onrustbarend: overal eigen nieuws eerst22 okt 2018
- Vervang luisteren niet door zwartmakerij08 okt 2018
- Ga uit van vertrouwen, geen wantrouwen24 sept 2018
- Relativeren helpt het beste tegen jullie stress10 sept 2018
- Vlees eten: romantische en pragmatische keuze27 aug 2018
- Een afgegleden maar onmisbaar ministerie13 aug 2018
- Lezen is geen snelle zelfhulpcursus30 juli 2018
- Meer zonnepanelen? Ja, maar in de Sahara16 juli 2018
- Paddestoelenleer wordt de nieuwe luxe02 juli 2018
- Een beetje stad en een beetje platteland18 juni 2018
- Innovatie: mentaliteit, geen programma04 juni 2018
- Ander klimaat dwingt landbouwrevolutie af07 mei 2018
- De digitale toekomst hoeft niet zwart te zijn18 apr 2018
- Ook bij voedsel is de morele dimensie er04 apr 2018
- De universele waarde van 'lokale' kunst21 mrt 2018
- Bij nobele intentie geldt noblesse oblige07 mrt 2018
- De moestuin van Afrika - in theorie21 feb 2018
- Een echte Amerikaan kan het zelf09 feb 2018
- Het dilemma tussen ingrijpen en helpen24 jan 2018
- De eigen waarheid van verschroeide aarde10 jan 2018