Ebolavirus, ook een terroristisch gevaar
Column
Louise O. Fresco
Het is the elephant in the room, de olifant in de kamer waar iedereen voorzichtig omheen wandelt. Kan het ebolavirus in handen van terroristen vallen? Na 9/11 hebben de Amerikanen een uitgebreide inventarisatie uitgevoerd van mogelijke bioterroristische wapens. Daaronder vallen onder meer ziekten als antrax, botulisme, de pest en hemorragische koortsen veroorzaakt door virussen zoals Marburg, Lassa en inderdaad, ook ebola. Zij vormen de eerste, gevaarlijkste categorie, een bedreiging voor de nationale veiligheid, omdat ze relatief besmettelijk zijn, hoge aantallen slachtoffers kunnen maken en de samenleving ernstig kunnen ontwrichten. Een tweede categorie omvat organismen die ziekten veroorzaken die minder besmettelijk en dodelijk zijn, maar nog steeds een sterk effect kunnen hebben op de samenleving. Daarbij horen dus ook organismen die de voedselveiligheid of de kwaliteit van water bedreigen, bijvoorbeeld de virulente vorm van Escherichia coli die enkele jaren geleden in Duitsland voor paniek zorgde, cholera of gifstoffen zoals ricine van de wonderboom. Verspreiding van bronnen van bioterroristische besmetting via drinkwater is het meest effectief, veel gebruikt voedsel (melk) kan een alternatief zijn.
Het nachtmerriescenario is natuurlijk dat een of andere islamitische groep uit de Sahara, die vrij makkelijk naar ebolagebied kan reizen, geïnfecteerd materiaal meeneemt (bloed of faeces). Dat staat waarschijnlijk gelijk aan een zelfmoordmissie, gezien de kans dat verzamelaar en bezorger het niet overleven. Helaas kan de incubatietijd oplopen tot 21 dagen en is de besmette persoon dan nog niet te ziek om zijn missie te vervullen. De effecten van simultane besmettingen op meerdere plaatsen en daaruit volgende paniek in een groot bevolkingscentrum als Lagos (naar schatting meer dan 20 miljoen inwoners) zouden ronduit verschrikkelijk zijn, zeker gezien de gebrekkige medische diensten in de arme wijken.
Is IS in staat om ebola of een ander terroristisch wapen uit de eerste categorie te ontwikkelen? Het ligt voor de hand dat zij daarbij hulp nodig zullen hebben van experts. Ebola valt in de categorie don’t try this at home: het per ongeluk decimeren van de eigen groep valt niet uit te sluiten. In die zin is er geen verschil met radioactieve wapens. Uit de geschiedenis van nucleaire proliferatie na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie valt op te maken dat het manipuleren van gevaarlijke stoffen voor separatistische groepen een stuk lastiger is dan het inzetten van conventionele, al of niet geavanceerde wapens. De aanval op de Twin Towers was uniek in zijn opzet, maar niet in de keuze van technologie. Mogelijk lopen er een paar experts rond die met hoog besmettelijk biologisch materiaal om kunnen gaan en het islamitisch extremisme een goed hart toe dragen, maar hopelijk zijn het er niet veel.
Hoewel het risico op moedwillige besmetting door terroristen niet nul is, moet de aandacht in eerste instantie uitgaan naar wat in het jargon van de VN emergency preparedness heet. In hoeverre is een land voorbereid op een ramp, door wat voor oorzaak dan ook? Liggen er draaiboeken klaar, zijn de mensen getraind op alle niveaus? Werkt de nationale en internationale meldingsplicht? Helaas, hoe armer het land, hoe minder kans dat het in staat is een noodsituatie het hoofd te bieden.
Ebola en bioterrorisme zijn niet alleen een medisch vraagstuk, maar ook een politiek, economisch en sociologisch. Als landen hun grenzen sluiten en het verkeer van mensen en goederen langere tijd gestoord wordt, zoals destijds al even dreigde met SARS, dan heb je niet eens meer een grootschalige besmetting nodig. Dan vormen geruchten en angsten het grootste besmettingsgevaar.
Deze column is verschenen in NRC handelsblad op 27 augustus 2014
Download pdf: Ebolavirus, ook een terroristisch gevaar
- Columns NRC
- 2020 2019 2018 2017 2016 2015 2014 2013 2012 2011 2010 2009 2008
- Nederland moet Cuba helpen met opbouw
economie
31 dec 2014 - Gaat niet om die snel gekochte winterjas17 dec 2014
- Nut van wetenschap ligt soms ver weg03 dec 2014
- Naomi Klein, je boek brengt ons niet verder19 nov 2014
- Prima die hagelslag, als je maar ontbijt05 nov 2014
- Ebola aanpakken? Hervorm dan de VN22 okt 2014
- Hongkongs groeiende verwachtingen08 okt 2014
- Beloon moed in plaats van dociel gedrag24 sep 2014
- We leven in de meest vreedzame periode10 sep 2014
- Ebolavirus, ook een terroristisch gevaar27 aug 2014
- Tijd voor een nieuwe Amerikaanse droom 13 aug 2014
- We moeten ook met de hand blijven schrijven16 jul 2014
- Laat die Nederlanders zelf ook inburgeren02 jul 2014
- Baard helpt niet, einde van de man is nabij18 jun 2014
- Voedsel voor de helden van D-Day04 jun 2014
- Door toeval woon je in Haarlem, niet in Homs21 mei 2014
- India heeft Gandhi, Europa heeft niemand07 mei 2014
- Darwin zou het nu ook samen doen23 apr 2014
- Nuon zegt dat ik meer verstook dan de buren09 apr 2014
- Geert is geen Hitler, maar Gordon Gekko26 mrt 2014
- Nooit een boek lezen12 mrt 2014
- Ver van ons bed26 feb 2014
- Spotgoedkope kleding12 feb 2014
- Van de meer-dan-weergoden29 jan 2014
- Verantwoord ondernemen15 jan 2014